Trias Energetica 2.0 voor energieneutrale woningen (deel 1)

Trias Energetica 2.0 voor energieneutrale woningen (deel 1)

Het ontwikkelen van een energieneutrale of energieproducerende woning vraagt om meer kennis dan voor het ontwikkelen van een 'bouwbesluit'woning. Een ontwikkelaar moet namelijk weten welke aspecten belangrijk zijn bij het ontwerp en de engineering van een woning om het energieverbruik in huis te verminderen.

Hoe minder energie benodigd is, des te minder er opgewekt hoeft te worden. De meest toegepaste strategie om tot energiebesparing te komen heet de Trias Energetica. Op basis van dit principe is de stap naar energieneutraal bouwen mogelijk.

De oorspronkelijke vorm van de Trias Energetica is als volgt:

  1. Beperk het energieverbruik;
  2. Gebruik energie uit hernieuwbare bronnen;
  3. Gebruik eindige energiebronnen zo efficiënt mogelijk.

De Trias Energetica is een drie-stappenstrategie om een energiezuinig ontwerp te maken. Deze strategie werd in 1996 door de Nederlandse Onderneming voor Energie en Milieu (Novem, één van de voorlopers van Agentschap NL) geïntroduceerd onder de naam Trias Energica. Later werd de Trias Energetica uitgewerkt door de TU Delft (Kees Duijvestein). De drie stappen van de Trias Energetica zijn basis vuistregels bij het duurzaam ontwerpen van gebouwen. 

Voor energieneutrale woningen is een extra stap nodig:

  1. Beperk het energieverbruik;
  2. Gebruik energie uit reststromen;
  3. Gebruik energie uit hernieuwbare bronnen;
  4. Indien gebruik van eindige (fossiele) energiebronnen onvermijdelijk is, gebruik ze dan zeer efficiënt en compenseer dit op jaarbasis met 100 procent hernieuwbare energie.

1. Beperk het energieverbruik

De eerste stap is gericht op maatregelen die de energievraag verminderen, dat wil zeggen passieve maatregelen die geen energie vragen. Deze maatregelen onderscheiden we in stedenbouwkundige en bouwkundige maatregelen.


Stedenbouwkundige maatregelen

  • Oriëntatie op de zon (ook van belang voor opwekking van hernieuwbare energie)
  • Stedenbouwkundige compactheid om externe warmtelevering mogelijk te maken

 Bouwkundige maatregelen

  • Goed isoleren: Het Bouwbesluit eist (2013) een warmteweerstand (Rc) van minimaal 3,5 m²K/W voor de dichte constructieonderdelen in de gebouwschil, zoals gevels, daken en begane grondvloer. Voor energieneutrale woningen is een Rc van 5,0 m²K/W en hoger nodig voor gevels en begane grondvloer en een Rc van 6,0 m²K/W voor daken. Het transmissieverlies is dan zo laag, dat het effect van verder verhogen van de warmteweerstand niet in verhouding staat tot de te maken kosten. Het isolatiemateriaal moet zorgvuldig en aaneensluitend tegen achterliggende constructie worden aangebracht en isoleer ook de woningscheidende wanden en vloeren. Koudebruggen moeten worden voorkomen. De U-waarden van ramen, deuren en kozijnen moet zo laag mogelijk, bijvoorbeeld ≤ 0,8 W/m2.K. Een bouwbesluit-woning wordt meestal uitgerust met HR++ beglazing, maar deze ruit is' slechts' dubbel glas. Een energieneutrale woning kan het beste uitgevoerd worden met triple glas. Deze beglazing bestaat uit driedubbel glas en heeft een U-waarde tussen 0,6-1,0 W/m²K.
  • Hoge luchtdichtheid: Via kieren, spleten en naden in de gebouwschil (vooral bij aansluitingen en te openen ramen en deuren) kan koude lucht binnenkomen en warmte verloren gaan. Daardoor neemt het energieverbruik toe. Goede kierdichting voorkomt dat. Het Bouwbesluit eist een maximale luchtdoorlatendheid van 1,0 dm3/s*m2 bij een gevelverschildruk van 10 Pascal. Voor een energieneutrale woning is dit veel te veel, dan moeten we naar maximaal 0,4 dm3/s*m2. Kritische punten voor een hoge luchtdichtheid zijn de aansluitdetails tussen verschillende elementen.
  • Daglicht: Veel daglicht, lichte kleuren en reflecterende oppervlakten hebben positief effect op het welzijn van de gebruiker en beperken het energieverbruik van kunstlicht.
  • Indeling: zonering en compartimentering:
    - groepering van ruimten: situeer ruimten waar koelte of warmte gewenst is bij elkaar (zonering) en aan de koele resp. warme zijde van het gebouw
    - compartimenteren: functies thermisch van elkaar scheiden
  • Gebouwmassa: Opslag van energie in de gebouwmassa dempt ongewenste opwarming of afkoeling. De gebouwmassa houdt warmte of koude vast, daardoor kan energie bespaard worden. Belangrijk aandachtspunt voor een prettig wooncomfort is de natuurlijke zomer- nachtventilatie. De ventilatielucht koelt 's-nachts de massa af zodat overdag geen koeling nodig is. In de winter wordt zonnewarmte opgeslagen in diezelfde gebouwmassa.
  • Compact bouwen: Bij compact bouwen wordt rekening gehouden met de verhouding tussen de verliesoppervlakte (buitenoppervlakte) ten opzichte van de gebruiksoppervlakte. Door de buitenschil zo klein mogelijk te houden ten opzichte van de gebouwinhoud, of door te zorgen voor weinig verlies via het buitenoppervlakte (zoals bij een tussenwoning in een rij) wordt het energieverbruik beperkt. Een compact gebouw (benadert de bolvorm) met weinig uitstulpingen heeft energetisch de voorkeur. In de praktijk is dit vaak lastig te realiseren in relatie tot andere eisen aan het gebouw

Energieverbruik beperken heeft niet alleen betrekking op het verwarmen van de woning, maar ook op het verbruik van warm tapwater en het elektriciteitsgebruik. Naast een aantal technische mogelijkheden om het verbruik van warm tapwater en elektriciteit te verminderen, is het gedrag van de bewoners van groot belang.

Dit is het eerste deel van een artikel van Aardvast over Trias Energetica 2.0. Aardvast heeft voor het schrijven van het artikel gebruikgemaakt van het Infoblad Trias Energetica en energieneutraal bouwen van AgentschapNL.

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c122 c185 c186 c190 c225
Isoleren met biocirculaire grondstoffen

Isoleren met biocirculaire grondstoffen

Wie op zoek is naar isolatiemateriaal, moet wikken en wegen tussen standaard materialen en biobased oplossingen. Ook kun je kiezen voor isolatieproducten op basis ...

Lees verder

c21 c122 c140 c190 c225 c243
Circulaire gevels met lage CO2-voetafdruk

Circulaire gevels met lage CO2-voetafdruk

Met het ontwerpen van duurzame, circulaire gevels bundelen Hydro Building Systems en Saint-Gobain Glass hun krachten om zo de CO2-reductie in de bouwsector te helpen ...

Lees verder

c21 c122 c190 c225 c276
MPG van nieuwbouw verlagen met isolatiemateriaal

MPG van nieuwbouw verlagen met isolatiemateriaal

Met de registratie van bouwmaterialen in de Nationale Milieudatabase kunnen architecten, adviseurs en projectontwikkelaars makkelijker milieuvriendelijke keuzes ...

Lees verder

c21 c122 c225 c280 c293 c295
Hittegroep probeert hoofd koel te houden

Hittegroep probeert hoofd koel te houden

Vaak gaat het bij woningen nog over isoleren en verwarmen. En hoe daarbij op energielasten kan worden bespaard met bijvoorbeeld zonnepanelen of een warmtepomp. ...

Lees verder

c21 c122 c187 c225
In het middengebied zegeviert de gezondheid

In het middengebied zegeviert de gezondheid

Hoe maken we van de binnenruimte een buitenruimte? Als het aan Jeroen Troost van Schöck ligt, is dat een ogenschijnlijke tegenstelling die niet zo onmogelijk ...

Lees verder

c21 c122 c225 c293 c295
Hittestress tegengaan met goede isolatie

Hittestress tegengaan met goede isolatie

In een goed geïsoleerd gebouw gaat er in de winter niet te veel warmte verloren. Isolatie kan er ook voor zorgen dat een gebouw lekker koel blijft in de zomer. ...

Lees verder

c21 c122 c225
Bijzonder gevelontwerp hoogste woontoren Benelux

Bijzonder gevelontwerp hoogste woontoren Benelux

In de serie BouwHelden zoomen we in op de hoogste woontoren van Nederland: de Zalmhaventoren. Samen met zijn team begon Diederik Dam twintig jaar geleden met ...

Lees verder

c21 c122 c225
Duurzaam gevelbeheer: bekroond met een unieke verzekerde garantie

Duurzaam gevelbeheer: bekroond met een unieke ...

Waar voorheen metselwerk met stip op nummer één stond, wordt er bij nieuwbouw en renovatie inmiddels steeds vaker gekozen voor gevelisolatiesystemen ...

Lees verder

c21 c122 c186 c225 c243
Kennispaper belicht effectiviteit van bouwkundige maatregelen

Kennispaper belicht effectiviteit van bouwkundige ...

House Energy Optimum (HEO) gaat in het tweede deel van een reeks kennispapers in op de effectiviteit van bouwkundige maatregelen. Die beïnvloeden de energievraag ...

Lees verder

c21 c122 c190 c225
<span>Oog voor detail in eerste ontwerpen woonconcept FLETTS</span>

Oog voor detail in eerste ontwerpen woonconcept ...

Het woningtekort op snelle en duurzame wijze aanpakken, dat is de missie van Dennis van Lith. Met zijn modulaire woonconcept FLETTS maakte hij in het afgelopen ...

Lees verder

c21 c122 c225
‘Alles wat we creëren is een tijdelijk product’

‘Alles wat we creëren is een tijdelijk ...

Duurzaam Gebouwd-partner Schüco ging voor de videoreeks BouwHelden naar Amsterdam, waar zij Thomas Rau troffen. Onderwerp van gesprek: het design, de duurzaamheid ...

Lees verder

c21 c122 c225 c280
Geslaagd project verduurzaming monumentale woningen

Geslaagd project verduurzaming monumentale woningen

De energietransitie mag niet voorbijgaan aan eeuwenoude of monumentale panden. Bij een project in Drachten werd dat duidelijk gemaakt door de toepassing van voorzetwanden ...

Lees verder

Reacties

Tetra Energetica klinkt beter...

Mag ik de anonieme auteur van dit stuk erop wijzen dat ik al in 2008 op deze website schreef over de Nieuwe Stappenstrategie (http://www.duurzaamgebouwd.nl/onderzoek/20080520-de-nieuwe-stappenstrategie), als verbetering van de Trias Energetica? Sindsdien is de NSS voor allerlei aanpakken en onderzoeken gebruikt, getuige vele (wetenschappelijke) publicaties. REAP (Rotterdam) en LES (Amsterdam) zijn erop gebaseerd. Adviesbureau DWA gebruikte een soortgelijke aanpassing van de Trias Energetica ook al enige tijd. Dus vreemd om dit zonder enige verwijzing wordt gepresenteerd.

De aanpassing van De Trias Energetica wordt hier niet gepresenteerd als een nieuwe vinding. U heeft in 2008 hierover gepubliceerd (was ik overigens niet van op de hoogte) en blijkbaar gebruiken nog een aantal partijen het herziene model. Ik vind het belangrijk dat deze principes veelvuldig onder de aandacht gebracht worden, want de meeste mensen passen de oorspronkelijke trias energetica toe. Wij krijgen vaak de vraag hoe het beste een energieneutrale woning gemaakt kan worden en willen dit graag uitleggen. AgentschapNL heeft hierover ook een brochure uitgebracht die ik heb gebruikt voor dit artikel. De term Tetra Energetica is natuurlijk beter, echter de meeste mensen kennen de trias energetica als begrip.

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up