Amsterdamse School 2.0

timer4 min
Amsterdamse School 2.0

Levensduur, life-cycle, losmaakbaarheid en duurzaamheid; het langetermijndenken staat weer helemaal centraal in de architectuur. We zijn ons er meer dan ooit van bewust dat we de toekomst aan het vormgeven zijn en daarmee een grote verantwoordelijkheid dragen ten aanzien van de ecologische footprint van bouw, onderhoud en gebruik van gebouwen en steden. 

Foto boven: Museum Het Schip in Amsterdam, gewijd aan de architectuurstijl De Amsterdamse School

tekst: Hermen Jansen

Zaken als de embodied energy van materialen en de losmaakbaarheid van details zijn daarin cruciaal, maar het begint in de eerste plaats bij het vormgeven van een waardevolle fysieke omgeving. De meest robuuste vorm van waardebehoud is immers gelegen in een toekomst waarin men over 100 jaar net zo houdt van wat wij nu bouwen, als wij houden van de gebouwde omgeving die dateert uit de jaren 20 van de afgelopen eeuw.

Optimistische architectuur

Flashback 100 jaar terug. De Amsterdamse School is op zijn hoogtepunt, terwijl Nederland in transitie verkeert. Zo verdubbelt de bevolking tussen 1900 en 1935 en verandert binnen enkele decennia zo’n beetje de hele samenleving: op gebied van technologie, mobiliteit, economie, enzovoort. Ontwerpers, architecten, stedenbouwkundigen en bestuurders werken onverbloemd aan het vormgeven van een nieuwe, betere maatschappij. Dit leidde tot de realisatie van gebouwen, bouwblokken en publieke ruimtes met radicaal nieuwe vormgeving en bijzondere materiaal innovatie. Vaak waren het woningbouwverenigingen die bouwden aan een betere toekomst en huisvesting van de arbeiders, maar ook scholen en andere instellingen bouwden met een publieke missie die doordrongen was van positiviteit.

Waarom deze geschiedenisles? Om verschillende redenen. Ten eerste is deze optimistische architectuur, cultuur en technologie van 100 jaar geleden een inspiratie voor de transitieperiode waarin we nu zitten. Culturele uitingen, ontwerpend onderzoek en architectuur kunnen ook nu onze nieuwe tijd representeren en ‘beleefbaar’ maken. Niemand is zo naïef om te denken dat de veranderingen waar we nu voor staan geen ‘pijn’ gaan doen. Het is juist de komende jaren cruciaal om pessimisme en nostalgie dat hierdoor op de loer ligt tegen te gaan. Een gedeelde ‘school’ om juist in samenhang de voordelen en mogelijkheden van de nieuwe tijd te realiseren, zou hiervoor ideaal zijn. Ook het initiatief van Ursula von der Leyen voor een Bauhaus 2.0 gaat precies hierover. In wat voor verband, stijl of schaal we ook beginnen: laten we ervoor zorgen dat de wijken en steden die we de komende jaren gaan bouwen en transformeren weer de culturele dragers van een duurzame toekomst worden.

Tijd voor een goed gesprek

Een tweede reden om eens terug te kijken naar de geschiedenis is dat het belangrijk is je te realiseren dat de gebouwde omgeving van 100 jaar geleden ook bepaald niet zonder slag of stoot is ontstaan. Anno 2020, waarin bouwkosten, opdrachten en honoraria maar al te vaak onder druk staan, is het óók voor architecten makkelijk om weemoedig terug te verlangen naar het vroeger waarin ‘alles beter’ was (en bouwkosten denkelijk lager). Maar let wel, exact diezelfde problematiek speelde 100 jaar geleden ook. Zo is nagenoeg heel Plan Zuid in Amsterdam tot stand gekomen door superefficiënte, gestandaardiseerde woningplattegronden toe te passen. Architecten werden enkel ingehuurd voor het ontwerp van de gevels.

Geen reden dus om het verleden te romantiseren. Ook met een minimale opdracht hebben ontwerpers stadsdelen en publieke ruimtes weten te realiseren, die wij nog steeds zien en/of waarderen als echte gesammtkunstwerken. Toch komen veel nieuwbouwwijken van de afgelopen decennia niet in de buurt van de kwaliteit van Plan Zuid: met een hoge dichtheid, rijk gedetailleerde gevels en veel groen. De hoogste tijd dus voor een goed gesprek tussen beleidsmakers, bouweconomen en architecten.

Traditie

Tot slot een laatste interessante link tussen heden en 100 jaar geleden. Op de uitstekende website van Museum Het Schip staat het volgende te lezen over een bouwblok uit 1923 aan de Amstelveenseweg in Amsterdam: “Om de bouwkosten te drukken werd besloten het bouwmateriaal te betrekken via het Centraal Bureau Bouwmaterialenvoorziening (CBV), dat door het rijk, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de stad Amsterdam was opgericht in antwoord op de speculatieve bouwprijzen.” Voor mij was dit citaat een interessante eyeopener. In Nederland hebben we dus al een lange traditie met strategisch nadenken over grondstoffen en bouwmaterialen!

Dit geeft hoop voor een toekomst waarin regionale grond- en reststoffendepots georganiseerd moeten worden. De driehoek van lokale (biobased) grondstoffen, demontage van bestaande voorraad en nieuwbouw zal in deze logistieke hotspots samenkomen en daarmee een circulaire economie mogelijk maken. Veel gemeenten zijn al op de een of andere manier bezig met dit soort initiatieven. Laat hen vooral inspiratie putten uit de disruptieve methoden die ook door de overheid zelf in het verleden zijn ingezet!

Zoek verder binnen deze onderwerpen

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c190 c225
Duurzaamheid kunststof en houten kozijnen onder de loep

Duurzaamheid kunststof en houten kozijnen onder ...

Om de vraag ‘Wat is duurzamer: kunststof of houten kozijnen?’ te beantwoorden dook een onderzoeksteam in deze materie. In de nieuwe vlog ‘De Keuringsdienst ...

Lees verder

c21 c41 c185 c190 c225
Onderzoek en onderwijs broodnodig voor veilige bouwmethodetransitie

Onderzoek en onderwijs broodnodig voor veilige ...

De bouw- en vastgoedsector wil op korte en lange termijn de CO2-uitstoot fors verminderen. Door hier budgetten aan te koppelen, verdwijnt de vrijblijvendheid. Alle ...

Lees verder

c21 c40 c185 c190 c225 c244
De impact van losmaakbaar detailleren op hergebruik

De impact van losmaakbaar detailleren op hergebruik

Losmaakbaar detailleren is een voorwaarde voor een circulaire economie. Platform CB’23 illustreerde het belang met een leidraad, om de circulariteitstransitie ...

Lees verder

c21 c190 c225
Ecologisch bouwen: “Meer end-use brandtesten nodig!”

Ecologisch bouwen: “Meer end-use brandtesten ...

Leveranciers en producenten besteden op dit moment nog te weinig aandacht aan de brandveiligheid van toepassingen van ecologische isolatiematerialen. En dat terwijl ...

Lees verder

c21 c26 c40 c185 c190
Ontwerpstrategieën om milieulast te beperken

Ontwerpstrategieën om milieulast te beperken

Als je de milieulast van een gebouw onder de loep neemt, zie je dat de draagconstructie een groot aandeel heeft in de milieulast: ongeveer 60 procent van de materialen ...

Lees verder

c21 c140 c185 c190 c225
Deal circulair slopen met 37 partijen

Deal circulair slopen met 37 partijen

In de Circulaire Deal Secundaire Bouwmaterialen Noord-Holland Noord worden afspraken gemaakt over het circulair slopen van gebouwen. Circulair oogsten moet volgens ...

Lees verder

c21 c40 c185 c190 c225 c260
Hollands Hout in houtskeletbouwwoningen

Hollands Hout in houtskeletbouwwoningen

Dankzij een samenwerking tussen Staatsbosbeheer en Heijmans wordt OSB-plaatmateriaal gemaakt van hout uit Nederlandse bossen, in houtskeletbouwwoningen verwerkt. ...

Lees verder

c21 c185 c190 c225
Milieu-impact van wanden verlagen tot 3 procent

Milieu-impact van wanden verlagen tot 3 procent

Steeds meer partijen in de bouw richten zich op het beperken van de milieu-impact van gebouwen en stellen hoge eisen aan de materialen die ze toepassen. Het belang ...

Lees verder

c21 c160 c185 c190 c225
‘Holistische aanpak gezondheid kan niet zonder aanpak VOS-emissies’

‘Holistische aanpak gezondheid kan niet ...

Het thema gezondheid lijkt overal aan aandacht te winnen: steeds meer mensen richten zich op gezondere voeding, willen een aangename en gezonde werkplek en stellen ...

Lees verder

c21 c122 c185 c186 c190 c225
Isoleren met biocirculaire grondstoffen

Isoleren met biocirculaire grondstoffen

Wie op zoek is naar isolatiemateriaal, moet wikken en wegen tussen standaard materialen en biobased oplossingen. Ook kun je kiezen voor isolatieproducten op basis ...

Lees verder

c21 c140 c185 c190 c225
Zo pas je de gelijkwaardigheidsbepaling in de praktijk toe

Zo pas je de gelijkwaardigheidsbepaling in de ...

In 2050 wil Nederland volledig circulair zijn. Een van manieren om dit te bereiken, is het zo goed mogelijk hergebruiken van materialen, producten en installaties. ...

Lees verder

c21 c140 c190 c225 c243
Forse CO2-uitstoot productie zonnepanelen stijgt verder

Forse CO2-uitstoot productie zonnepanelen stijgt ...

Bij alle positieve berichten over de enorme hoeveelheid energie die zonnepanelen opwekken, past een stevige kanttekening. De productie ervan is verre van smetteloos ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up