Omgevingspsychologie vertrekpunt voor ruimtelijk ontwerp

timer4 min
Omgevingspsychologie vertrekpunt voor ruimtelijk ontwerp

Bij alle aandacht voor de technische en beleidsmatige aspecten van duurzaam bouwen stelt ir. Gerarda Nierman, omgevingspsycholoog bij advies- en ingenieursbureau Royal HaskoningDHV, enkele gewetensvragen: Hoe ervaren mensen duurzame gebouwen? Leveren duurzame gebouwen naast de nodige energiebesparingen ook voor de dagelijkse gebruikers iets extra’s op? Hoe duurzaam is een duurzaam gebouw zonder een mensgericht ontwerp?

De richtlijn Form Follows Function is afkomstig uit de wereld van de industriële vormgeving en wordt in het beste geval ook als leidraad bij het functioneel ontwerpen van gebouwen gehanteerd. Het gebouw is immers nooit een doel op zich maar behoort dienstbaar te zijn aan de primaire processen van de eindgebruiker. Inmiddels heerst wel het besef dat ontwerpkeuzes een effect hebben op de gemoedstoestand en daarmee op het gedrag en de prestaties van gebouwgebruikers, maar de omvang van deze effecten wordt doorgaans nog steeds schromelijk onderschat.

Oorzaak

De oorzaak hiervan ligt in de wijze waarop organisaties naar hun eigen vastgoed kijken: zij beschouwen hun gebouwen helaas nog vaak als een ‘noodzakelijk kwaad’, een kostenpost die moet worden geminimaliseerd en die niets oplevert. En als men wel een mensgericht gebouw wil, beperkt men zich vaak tot de hoogste klasse van de generieke normen die zich beperken tot het primaire fysieke comfort van de gebruikers. Deze normen mogen dan garanderen dat gebouwen veilig en comfortabel zijn, maar wat zeggen richtlijnen over temperatuur, luchtvochtigheid en ventilatie nu werkelijk over de wijze waarop mensen de gebouwen ervaren?

Weinig, zo blijkt uit recente onderzoeksresultaten die aantonen dat mensen de kwaliteit van een binnenklimaat hoger beoordelen wanneer zij de vrijheid krijgen om zelf een raam open te zetten. Het is een illustratie van de bepalende kracht van een psychologische factor - het gevoel van zelfbeschikking. Werkelijk duurzame gebouwen behoren niet alleen behaaglijk en begrijpelijk, maar ook betekenisvol en beïnvloedbaar te zijn (Nierman, 2012). Het zijn deze vier aspecten die uiteindelijk jaar in jaar uit concrete waarde toevoegen aan de primaire processen, bijvoorbeeld in de vorm van productiviteitswinst.

Een ‘kleine’ productiviteitswinst van 0,35% staat gelijk aan de schoonmaakkosten over een termijn van een heel jaar. Door kansen vroegtijdig te herkennen kunnen we gebouwen ontwikkelen die ook op functioneel gebied en in de beleving van de eindgebruiker duurzame waarde toevoegen. Gelukkig krijgen steeds meer organisaties oog voor de toegevoegde waarde van mensgericht ontworpen gebouwen.

Prinses Máxima Centrum

Hoe betekenisvol de effecten van ontwerpkeuzen kunnen zijn demonstreert het ontwerp van het nieuwe Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie. Bij de keuze van de installatietechniek voor dit centrum hebben we de psychologische omgevingsfactoren als uitgangspunt genomen. In dit project is bewust van de gebruikelijke werkwijze afgeweken. Hier vormde de installatietechniek niet zoals maar al te vaak een sluitpost, want we weten dat gebruiksonvriendelijke installatietechniek tot veel ongenoegen kan leiden. Het centrum heeft de ambitie om meer dan 90 procent van alle kinderen met kanker te genezen. Daarbij is elk ruimtelijke aspect dat een bijdrage levert aan het waarmaken van deze ambitie van grote waarde.

Écht belangrijk

De zieke kinderen verblijven vaak maanden of zelfs jaren in het centrum, dus we hebben ons de vraag gesteld of we de installatietechniek zodanig konden ontwerpen dat deze een positieve bijdrage zou leveren aan de gemoedstoestand van de kinderen. Omgevingspsychologie vormde hier dus het vertrekpunt voor een mensgericht ruimtelijk ontwerp. Zo is goed naar de wensen van ouders en experts geluisterd om erachter te komen wat voor de kinderen en hun ouders echt belangrijk is. Hieruit kwam naar voren dat een van de cruciale doelen was dat kinderen en ouders zich in het ziekenhuis een beetje thuis kunnen gaan voelen. Daarom zul je hier geen hightech elementen, systeemplafonds of TL-plafondverlichting aantreffen zodat de kamers meer op gewone kinderkamers dan op ziekenhuiskamers lijken. De bediening van de verlichting, de zonwering en het klimaatsysteem zal door kinderen worden getest zodat we zeker weten dat kinderen deze eenvoudig kunnen bedienen.



Een ander belangrijk doel bleek het behouden van een normaal  slaapritme voor de kinderen. Net als thuis kan men in het Prinses Máxima Centrum slapen in een koele slaapkamer, want binnen een uur na bedtijd kan de kamertemperatuur naar 18 graden worden teruggebracht. Dat is prettig, vertrouwd en bevordert een goede nachtrust. Gek genoeg is dat nog niet heel gebruikelijk in ziekenhuizen. Ook wordt er alles aan gedaan om etensgeuren en de geluiden die geassocieerd worden met eten, zoals etenskarren over de gang, in de kamers te voorkomen, omdat de kinderen daar misselijk van worden. Het is daarmee een mensgericht ontwerp geworden dat het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie ondersteunt bij het waarmaken van de mooie ambities.

Lees meer artikelen over wonen, zorg en welzijn op www.zorgsaamwonen.nl 

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c151 c225
Vernieuwing Universitair Centrum Psychiatrie

Vernieuwing Universitair Centrum Psychiatrie

De voormalige huisvesting van het Universitair Centrum Psychiatrie (UCP) in Groningen was toe aan vernieuwing. Na een bouwperiode van bijna twee jaar is de nieuwbouw ...

Lees verder

c21 c26 c151 c237 c243 c265
10.000 zonnepanelen voor zorgorganisatie Dichterbij

10.000 zonnepanelen voor zorgorganisatie Dichterbij

Zorgorganisatie Dichterbij wilde een duurzame energievoorziening en gaf BAM een opdracht voor de installatie van ongeveer tienduizend zonnepanelen op 155 daken. ...

Lees verder

c151 c223 c245 c261
Whitepaper: 'Toekomstbestendige zorg begint bij inzicht en grip'

Whitepaper: 'Toekomstbestendige zorg begint ...

In deze whitepaper leggen we je uit hoe je met weinig inspanning invulling geeft aan verduurzaming en welke rol digitalisering in de oplossingen heeft, ...
c21 c151 c225
<span>Ziekenhuis St Jansdal laat duurzaamheidsmaatregelen zien</span>

Ziekenhuis St Jansdal laat duurzaamheidsmaatregelen ...

Je kunt vanaf nu op een innovatieve manier kennismaken met de duurzaamheidsmaatregelen van Ziekenhuis St Jansdal: een interactieve 360-graden rondleiding laat je ...

Lees verder

c21 c135 c151 c225 c280
Woningennood: ouderen helpen jongeren

Woningennood: ouderen helpen jongeren

De woningnood is hoog voor jong en oud. Rijksbouwmeester Francesco Veenstra ziet een relatie tussen die twee: bouw ouderenwoningen en de woningmarkt gaat als dominosteentjes ...

Lees verder

c21 c151 c160 c225
Meld je aan voor ontwerp en realisatie Het Groene Verpleeghuis

Meld je aan voor ontwerp en realisatie Het Groene ...

Op Texel wordt het eerste ‘groene verpleeghuis’ gebouwd. Hierin moeten alle ambities op het gebied van duurzaamheid, gezondheid en ouderenzorg samenkomen. ...

Lees verder

c21 c151 c225 c245 c261
Gratis whitepaper: Toekomstbestendige zorg begint bij inzicht en grip

Gratis whitepaper: Toekomstbestendige zorg begint ...

In het ziekenhuis staan de zorg voor patiënten en het realiseren van doorslaggevende onderzoeken centraal. Je hebt te maken met snelle veranderingen door onder ...

Lees verder

c21 c151 c160 c225 c243
Zorgcomplex De Drie Linden gaat voor gasloos comfort

Zorgcomplex De Drie Linden gaat voor gasloos ...

Hoe combineer je comfort, duurzaamheid en zorggebruik? Voor die uitdaging stond het bouwteam van het Haagse zorgcomplex De Drie Linden, dat nog ‘oldskool’ ...

Lees verder

c21 c143 c151 c225 c245
Innovatie maakt scholen en verpleeghuizen gezonder

Innovatie maakt scholen en verpleeghuizen gezonder

De kwaliteit van het binnenklimaat in scholen en verpleeghuizen staat in het centrum van de aandacht. Om verbeterpunten te ontdekken kunnen slimme systemen met ...

Lees verder

c21 c151 c225
Onderzoek naar tijdelijke woonvormen voor kwetsbare groepen

Onderzoek naar tijdelijke woonvormen voor kwetsbare ...

In een onderzoek van Platform31 naar flexibele woonvormen voor kwetsbare groepen wordt ingegaan op de rolverdeling, de toenemende overlast en de samenhang met minder ...

Lees verder

c21 c120 c151 c225
Verbouwing met sociale impuls voor Haagse wijk

Verbouwing met sociale impuls voor Haagse wijk

Duurzaamheid gaat niet alleen over kilowatturen en alternatieven voor beton. Ook samenwerken, relaties en de omgeving kunnen niet zonder een dosis duurzaamheid. ...

Lees verder

c21 c151 c185 c225 c267
Op zoek naar oplossingen in het zorgvastgoed

Op zoek naar oplossingen in het zorgvastgoed

Op de derde en laatste dag van de drukbezochte online vakbeurs Real Estate Futureproof zagen we gisteren aan twee ronde tafels thema's terug die direct aansluiten ...

Lees verder

Reacties

Wat goed dat er via 'de technische weg' nu aandacht komt voor de ervaringsaspecten van ruimte. Helemaal nieuw is dat natuurlijk niet, maar we zien gelukkig een toenemende interesse van ontwikkelaars om de menselijke maat te hanteren, hand in hand met opdrachtgevers, architecten en gebruikers. Niet expliciet genoemd in dit artikel (wellicht wel in de studie) is de stress die mensen kunnen ervaren van hun (werk-)omgeving en die door herhaalde en verérgerde waarneming (perceptie) zo diep kan gaan dat het opgenomen wordt als gedragspatroon van afzetten en onbehagen (cognitieve reactie). Het gevolg is vaak gespannenheid, minder creativiteit en zelfs ziekmelding - wat per jaar verschrikkelijk veel geld kost. Het 'nieuwe werken', waarbij mensen niet meer als het ware gedwongen worden om acht uur op een stoel naar een beeldscherm te staren, kan niet snel genoeg de norm worden. De jongere generaties willen werken wanneer ze zich creatief voelen en zien ook geen strakke scheiding meer tussen werk en vrije tijd en werk- en andere ruimtes als ze gestimuleerd en losgelaten worden. Inloop- en brainstormplekken, waar ontmoetingen centraal staan ipv geplande en reguliere vergaderingen, en waar de omgeving is afgestemd op inhoud en creativiteit, moeten zo snel mogelijk gemeengoed worden. Ook in de zorgsector, zoals beschreven, is nog heel veel winst te boeken bij een menselijke belevingstoets. Leuk onderzoek, goed dat dit belicht wordt!

Interessant is ook om de invloed van (zicht op) natuur mee te nemen. Agnes van den Berg heeft daar veel onderzoek naar gedaan. Hoe willen mensen leven en werken? Op een natuurlijke manier? En wat is dan "natuurlijk"? Dat zijn de vragen waar we over na kunnen denken.

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up