De ‘individualisering van de samenleving’ wordt veel genoemd als oorzaak van maatschappelijke problemen. Het idee dat mensen elkaar niet meer nodig hebben en daar ook naar handelen wordt gevoed door de vele keuzemogelijkheden en de grote hoeveelheden informatie die op ons af komen. 

Maar gebeurt dat wel echt en maken we niet juist de keuze om elkaar op te zoeken? Dan biedt de openbare ruimte de gelegenheid om grote hoeveelheden mensen bij elkaar te brengen.

Tot diep in de tweede helft van de vorige eeuw was het maatschappelijke leven in Nederland overzichtelijker dan nu. De verzuiling bracht een hoofdstructuur aan die tot in de haarvaten van de samenleving was doorgedrongen en duidelijk maakte wie ‘eigen’ waren en wie ‘de anderen’. Met de toename van welvaart en mobiliteit, een gemiddeld hoger opgeleide bevolking en de opkomst van internet, belandde het maatschappelijk leven in een ander vaarwater. De gevolgen voor de politiek, de economie, de sociale opbouw van de maatschappij en daarmee het samenleven in de stad zijn enorm. 

Het misverstand van individualisering

In Nederland anno 2015 beschikken mensen over oneindig veel informatie en mogelijkheden om hun leven in te richten. Ze kiezen zelf waarin ze geloven, waar ze zich ontspannen, ontplooien en wie ze willen ontmoeten. Een Levende Stad biedt ruimte aan al die keuzes. Daardoor verdwijnt de vanzelfsprekendheid van de vroegere sociale banden. Maar er komt iets anders voor terug. De ontmoetingen van nu zijn veel meer gebaseerd op vrijwilligheid en een nieuwe collectiviteit. ‘Erbij horen’ blijft een basale behoefte die mensen letterlijk en figuurlijk bindt, met een nieuw type sociale samenhang als gevolg.

Social media voor fysieke ontmoeting

Religie, cultuur en dieptepunten van het leven blijven belangrijke bindende factoren in de levens van mensen. In de nieuwe collectiviteit spelen internet en social media ook een belangrijke rol. De virtuele en fysieke ontmoetingen wisselen elkaar af en versterken elkaar. Dat maakt successen mogelijk, zoals het Amsterdam Dance Event, dat met 350.000 bezoekers een record vestigde, maar ook collectieve rouwprocessen, religieuze processies zoals The Passion, het 3FM-Glazen Huis, dat ieder jaar op een ander plein geld inzamelt voor een goed doel, of kleinschaliger samenscholingen, zoals flash mobs. Dat ook deze ‘spontane’ bijeenkomsten enorm kunnen zijn, bewijst de International Pillow Fight Day, die dit jaar voor de zevende keer werd georganiseerd in ruim 100 steden wereldwijd.

Openbare ruimte als drager

Waar voel ik me thuis, wil ik me ontspannen, mijn vrienden ontmoeten en mijn vrije tijd aan besteden? Het antwoord op die vragen ligt deels bij een goed functionerende openbare ruimte. Niet alleen als het gaat om een prettige woonomgeving of veilig verkeer, maar juist ook bij de hoogte- en dieptepunten van ons leven. Een Levende Stad faciliteert die vrijwillige collectiviteit niet alleen, maar stimuleert ze ook. Een openbare ruimte die uitnodigt tot ontmoeting draagt ertoe bij de stad tot leven te wekken.

Auteur: Elma van Beek – Vlaanderen Oldenzeel, directeur van Stichting de Levende Stad en bestuurslid van de BNSP

Foto boven: Je zit op een terras in Valencia en voor je ogen speelt zich een wonderlijk schouwspel af: een enorm kussengevecht, dat deel uitmaakte van een wereldwijde flash mob.

www.delevendestad.nl
http://pillowfightday.com