Blockchain, een even complex als simpel digitaal bouwwerk, lijkt er onherroepelijk aan te komen. Ook in de bouw? We vroegen het aan expert Paul Bessems.

Wat is dat dan, blockchain?

"De eenvoudige uitleg is dat je een blokchain moet zien als de digitale versie van een boekhouding, zoals een grootboek of ledger. Als een soort web, zoals het internet, verbindt het systeem eenvoudige stukjes informatie met elkaar. En telkens vindt er een wisseling van waarde plaats: transacties. Eigenlijk is blockchain een manier van informatie uitwisselen, waarbij je een dienst of een product aan een ander levert. In ruil daarvoor krijg je een vergoeding. Dat zijn al twee eenvoudige transacties.”

Waarom moet dat anders gaan dan tot nu toe?

“In een blockchain wordt elke transactie vastgelegd en verdwijnt daar nooit meer uit. Elke verandering wordt als nieuwe regel toegevoegd aan het systeem, zodat elke gebeurtenis herleidbaar is tot de bron. Je slaat die informatie echter niet binnen je eigen kring op, maar deelt die met anderen door het uitgeven van sleutels. Door die transparantie wordt het vertrouwen binnen een sector enorm vergroot.”

Heb je een voorbeeld uit de bouw?

“Stel je zoekt een zzp’er voor metselwerk. Dan wil je iemand vinden die hier niet illegaal werkt, een redelijk uurtarief heeft en voldoende ervaring. Dat zijn allemaal stukjes informatie die bij eerdere transacties al eens zijn vastgelegd. Die metselaar wordt vervolgens onderdeel van jouw project en dus ook van de bijbehorende blockchain. Daarin is precies na te gaan wanneer hij gewerkt heeft, met welke collega’s, maar ook met welke stenen. En verder ook wie de stenen wanneer en tegen welke prijs geleverd heeft. Je bouwt zo een digitaal systeem op dat steeds meer en steeds beter inzicht geeft in de zaken die je aan het doen bent. Blockchain zorgt uiteindelijk voor een versnelling van je processen, voorkomt fouten en vergroot het onderlinge vertrouwen.”

Hoe krijgt die metselaar dan zijn geld?

“Daar is blockchain uitermate geschikt voor. Elke transactie, dus elke overdracht van waarde dankzij een dienst, moet meestal betaald worden. Dat leg je vast in kleine, slimme overeenkomsten, smart contracts. Na het afronden van dat metselwerk volgt dan automatisch betaling.”

Kan iedereen zomaar meekijken in die contracten?

“De eigenaar van bepaalde informatie bezit de sleutel om toegang tot die informatie te verlenen. Je kunt er vervolgens voor kiezen of de eigenaar van die informatie anoniem is of niet. Op den duur biedt blockchain vooral heel veel openbare informatie. Neem een betonnen vloer. Die heeft bepaalde fysieke kenmerken en een waarde, en dat hoef je maar één keer in een blockchain te zetten. Die informatie is daarna steeds bruikbaar en hoef je in een aanbesteding of ontwerp niet weer opnieuw te beschrijven. De feiten zijn daardoor exact hetzelfde voor de opdrachtgever en opdrachtnemer. Frauderen met een dubbele (en dezelfde) boekhouding wordt dan onmogelijk en een hele boom van bv’s of trustkantoren leg je eenvoudig bloot.”

Is dit ook toepasbaar in een ingewikkelde wereld als de bouw?

“Op dit moment bestaat er in de bouw geen gedeelde werkelijkheid. Afgezien van een BIM-model heb je steeds twee verschillende boekhoudingen naast elkaar, die van de aanbieder en de afnemer. We zijn daarom vooral bezig elkaar berichten te sturen om data op te vragen. Bij grotere bedrijven heeft een manager bij de komst van een nieuwe medewerker al snel twintig eenvoudige interacties nodig. Daarbij ontstaat veel wrijving omdat iedereen lokaal een Excelletje bijhoudt. Dat kan allemaal beter, wat meteen heel veel frictiekosten gaat schelen. Elke waardewisseling, van elke dienst, in elke sector kun je simpeler organiseren. Met ketens van aan elkaar gekoppelde smart contracts krijg je uiteindelijk zelfs volledig autonoom draaiende organisaties.”

“We zijn vooral bezig elkaar berichten te sturen om data op te vragen”

Gaan organisaties echt zo rigoureus op de schop?

“We zitten midden in een digitale transformatie en daarbij maakt het niet uit wat die data werkelijk bevatten. Bouwbedrijven zijn ook informatieverwerkende bedrijven geworden. Het primaire proces, zoals het metselen van een muurtje, is steeds minder tijdrovend dan alles eromheen. De aanbesteding, de vergunningaanvraag, dat is allemaal een kwestie van data uitwisselen. Als je dat inziet, gaat blockchain het verschil maken.”

Hoe bouw je zo’n blockchain?

“Een blockchain bouwt zichzelf op, met steeds weer nieuwe stukjes informatie. De allereerste versie van gegevens moet wel door anderen in het systeem geverifieerd worden. Heel ingewikkeld hoeft het niet te zijn. Een vliegtuig lijkt een complex ding, maar bestaat al veertig jaar uit grofweg dezelfde onderdelen. De relatie daartussen leg je vast in een bill of materials. Zo kun je dat ook doen met een gebouwenpaspoort. Dan wordt voor iedereen helder wat er allemaal in dat gebouw aanwezig is en wanneer je met het onderhoud moet beginnen. Het Madaster kun je perfect met een blockchain opbouwen, maar dat geldt evengoed voor het aanbesteden, ontwerpen en aanleggen van een weg. Er zullen veel verschillende blockchains ontstaan, die ook weer met elkaar zijn verweven, net als websites op het internet. Dankzij speciale zoekmachines kun je straks slim in die blockchains zoeken.”

Wat gaat blockchain in eerste instantie voor de bouw betekenen?

“Een blockchain kan veel overbodige menselijke interacties overnemen. Dat gaat snel frictiekosten reduceren. Alleen aan de oppervlakte heb je dan nog een paar zaken nodig, zoals websites en een manier van communiceren. Uiteindelijk verdwijnen de functies rond het uitwisselen van allerlei soorten data, waardoor je veel meer ruimte hebt voor creativiteit en innovatie. Ik denk dat het begint met de lokale boekhoudingen van vooral beginnende partijen in de bouw. Die hebben geen erfenis op het gebied van technologie of leiderschap, die hen kan beperken. Verder zijn de supply chain en het gebouwenpaspoort er heel geschikt voor.”

Hoe gaat tot slot een aanbesteding via blockchain verlopen?

“De opdrachtgever of inkoper zal dan eerst heel veel vragen moeten stellen. Klopt het dat je zoveel omzet hebt in deze sector, dat jij in deze regio hebt gewerkt, dat jij nooit een boete hebt gekregen voor het inhuren van illegale werknemers? Van die vragen komt 80 à 90 procent steeds weer opnieuw terug en de antwoorden zijn dan dankzij blockchain al bekend. Voor de bouw is dit uitermate geschikt omdat er vragen gesteld worden die een eenduidige werkelijkheid hebben en dan maar op één plaats zijn vastgelegd. Zo kun je het als opdrachtgever en opdrachtnemer over exact hetzelfde hebben, wat veel conflicten gaat voorkomen.”

Tekst: Ysbrand Visser

Paul Bessems is pionier, internationaal spreker, blockchain consultant, trainer en (co-)auteur van meer dan tien managementboeken. Hij heeft ruim 25 jaar ervaring met het ontwerpen en ontwikkelen van nieuwe organisatievormen die beter aansluiten op nieuwe organisatietechnologieën, zoals blockchain. Hij is een expert op het gebied van Blockchain Organiseren en organiseert regelmatig leermodules zoals: Certified Blockchain Professional Program.