Een coalitie van vastgoedontwikkelaars, beleggers en bouwbedrijven ondertekenden in juni 2024 een intentieverklaring, waarin ze aangeven nog uitsluitend met CO₂-arm beton te bouwen. Wat verstaan de bedrijven onder CO₂-arm beton en welke plannen hebben ze? “Een onderdeel van de verklaring is om kennis te delen.”

De ondertekening van de verklaring op de PROVADA 2024, foto: JoniIs Raeli

Het doel van de intentieverklaring, waarvan de ondertekening plaatsvond tijdens PROVADA 2024 plaatsvond, is om te zorgen voor minder CO₂-uitstoot bij beton. Dit moet neerkomen op een jaarlijkse CO₂-reductie van minimaal 7,5 procent. Als innovaties het mogelijk maken om voor nog minder CO₂-uitstoot te zorgen, kan het jaarlijkse reductiepercentage verder oplopen.

Volgens Dorien Staal, directievoorzitter van Dura Vermeer Renovatie Midden-West en initiator van de verklaring als stuurgroeplid van het Betonakkoord, zijn de vastgestelde CO₂-waarden relatief eenvoudig te behalen. En zonder al te grote investeringen. Als voormalig directeur van betonfabriek Voorbij Prefab heeft ze ruime ervaring met het verminderen van de CO₂-uitstoot tijdens de betonproductie: “In 2020 voerden we in de fabriek van Voorbij Prefab diverse kleine aanpassingen in het productieproces door, nadat we de samenstelling van het mengsel binnen vier maanden CO₂-arm ontwierpen. Het ging daarbij veelal om laaghangend fruit, de totale investering was 70.000 euro en het beton zelf werd niet duurder. Met deze aanpassingen verminderden we de CO₂-uitstoot met 35 procent verminderd.”

Groen beton

Met het ‘laaghangend fruit’ doelt ze onder meer op een andere betonmengselsamenstelling en het toevoegen van warmte aan het proces. “Cement zorgt voor 90 procent van de CO₂-uitstoot in beton. Dat komt door de portlandklinker, die een hoge CO₂-footprint heeft”, legt ze uit. “Als we minder portlandklinker gebruiken en de samenstelling van de bindmiddelen veranderen, dan is het mogelijk beton te maken zonder in te leveren op de snelheid van de sterkteontwikkeling. Voor prefab is die snelheid nodig, aangezien de mallen soms meerdere keren per dag opnieuw worden gebruikt. Het helpt om bijvoorbeeld warmte te gebruiken of een activator toe te voegen. Om ‘groen beton’ te maken kozen we voor een betonsamenstelling, waarbij we binnen de bestaande certificeringen bleven.”

Het zogenoemde ‘groene beton’ valt in de tabel van de coalitie in de categorie ‘lichtgroen’. “We zien de lichtgroene waarden als haalbaar voor het peloton, omdat iedereen met een beetje inspanning en een relatief kleine investering deze waarden kan realiseren”, gaat Dorien verder. “Bedrijven die een stap verder willen gaan, de koplopers, kunnen investeren in technologieën die al dan niet binnen de bestaande normen en wet- en regelgeving vallen. De opdrachtgevers uit de coalitie moeten marktpartijen gaan uitdagen om te gaan voor ‘donkergroen’ beton.” De gedachte is dat zodra een nieuwe technologie wordt opgeschaald, de inspanningen en kosten gaan dalen. Hierdoor wordt een technologie ook interessant voor de groep bedrijven achter de koplopers, het peloton. “Zo willen we een versnelling in de verduurzaming realiseren”, zegt Dorien.

Dorien Staal, directievoorzitter van Dura Vermeer Renovatie Midden-West: "De opdrachtgevers uit de coalitie moeten marktpartijen gaan uitdagen om te gaan voor ‘donkergroen’ beton.”

Bouwers aan het woord

In totaal heeft een coalitie, waaronder naast Dura Vermeer ook BAM, Heijmans en TBI, de intentieverklaring ondertekend en deze bedrijven beschouwt Dorien als koplopers. “Ik heb alleen partijen benaderd die duurzaamheid hoog op hun agenda hebben staan.” BAM is blij met het initiatief van Dorien, laat commercieel manager Martijn Meijer weten. “De verklaring heeft voor een podium gezorgd om in de hele keten de stap naar verduurzaming te zetten”, vindt hij. “Als BAM hebben we de gecertificeerde hulpstof ‘Reductie van Bindmiddel’ – het zogeheten RVB – ontwikkeld. De toepassing van RVB zorgt voor een significante reductie van cement, met gelijkblijvende technische eigenschappen. Met dit product kunnen we in veel gevallen de CO₂-uitstoot van beton binnen de huidige normen en regelgeving met 10 tot 20 procent reduceren, ten opzichte van regulier beton op basis van hoogovencement. We richtten ons eerst op betonmortel, omdat we daar als bouwbedrijf in onze projecten zelf invloed op kunnen uitoefenen.”

Martijn Meijer, commercieel manager BAM: "De verklaring heeft voor een podium gezorgd om in de hele keten de stap naar verduurzaming te zetten."

Ook Heijmans is enthousiast over de verklaring. “De verklaring draagt bij in het streven om beton te verduurzamen”, verwacht programmamanager duurzaamheid Thijs Huijsmans van Heijmans. “Veel opdrachtgevers denken vanuit de Milieuprestatie Gebouwen (MPG), maar dat is een complex systeem geworden. Zo is de toepassing van CO₂-arm of CO₂-neutraal beton niet nodig om een goede MPG-score te halen, terwijl beton vanuit de bouwsector wel nog steeds de grootste materiaalstroom met de meeste milieu-impact is. Daarbij verlopen de ontwikkelingen rond CO₂-arm beton traag, omdat we met beton zorgen voor producten die lang meegaan. Dit zorgt voor een trage leercurve.”

Bij de verduurzaming van beton richt Heijmans onder meer op de ontwikkeling van geopolymeerbeton, een techniek die nog niet in een norm of in wet- en regelgeving staat beschreven. “Met de toepassing van geopolymeerbeton kunnen we de CO₂-uitstoot van beton in een project tot 70 procent reduceren ten opzichte van regulier beton”, vertelt Thijs. “Daarnaast werken we samen met Rutte Groep, dat met scheidingstechnieken zand, grind en cement uit beton kan terugwinnen. Van deze gerecyclede materialen kan vervolgens opnieuw betonmengsel worden gemaakt.”

Thijs Huijsmans, programmamanager duurzaamheid Heijmans: "Veel opdrachtgevers denken vanuit de Milieuprestatie Gebouwen (MPG), maar dat is een complex systeem geworden."

Grote uitdaging

BAM en Heijmans zien allebei een grote uitdaging bij prefab beton, ten opzichte van het op werk gestort beton, onder meer door de langere droogtijd. “Het kost veel tijd en energie voor de veelal drukke leveranciers om hun processen voor de betonproductie aan te passen”, zegt Martijn, “zelfs als het gaat om een kleine aanpassing zoals het toevoegen een hulpmiddel als RVB.” Toch is het is beide bouwbedrijven gelukt om voor proefprojecten leveranciers van duurzamer prefabbeton te vinden. Hoe dat er in de praktijk uitziet? Samen met Heembeton heeft Heijmans begin vorig jaar gezorgd voor prefabwanden van geopolymeerbeton voor twee woningen. De volgende stap is om ook voor gestapelde woningbouw te zorgen. En BAM past voor het Alexiaviaduct in de haven van Rotterdam GROENR-beton toe.

Dura Vermeer heeft medio 2024 in haar beleid verankerd dat casco’s voor eengezinswoningen enkel nog met CO₂-arm beton geproduceerd mogen worden. Dit beton neemt het bouwbedrijf af bij Geelen Beton en Voorbij Prefab, de voormalige werkgever van Dorien. Toch was de beslissing niet eenvoudig, zegt ze. “Een derde leverancier van prefabbeton wilde niet overstappen op de productie van CO₂-arm beton. Gelukkig hebben mijn collega’s vastgehouden aan het verankerde beleid”, vertelt ze. “Deze leverancier zag eerst de urgentie niet om te verduurzamen, maar maakt daar nu wel werk van. Dat vind ik mooi om te zien, het geeft aan dat de markt aan het veranderen is.” Ze wil niet zeggen om welke leverancier het gaat.

Praktijkvoorbeeld: Brug over de Groote Wielenplas

Zoeken naar alternatieven

Als volgende stap om tot de donkergroene waarden voor CO₂-reductie te komen, noemt Staal onder meer het vinden van alternatieven voor portlandklinker. “Het gebruik van staalslakken van Tata Steel kan helpen bij de verduurzaming van beton. Maar als Tata Steel overstapt op waterstof en de vraag naar deze slakken toeneemt, moeten we alternatieve grondstoffen vinden. Dat kan bijvoorbeeld vulkanisch as of gecalcineerde klei zijn. Als coalitie zorgen we een sterke vraag aan de markt en hierdoor is de kans groter dat investeerders instappen om startups met innovaties te helpen met opschalen.”

Dura Vermeer nam zelf de beslissing genomen om te investeren in de Delftse startup C2CA, dat dankzij de investering een installatie kan bouwen om betonpuin terug te brengen naar de oorspronkelijke fracties en van oud cement nieuw cement te maken. “De installatie biedt de mogelijkheid om de fijne cementfractie met CO₂ te activeren, waardoor we tot een heel lage footprint van beton kunnen komen.”

Geopolymeerbeton bij project Gemini Noord voor de TU Eindhoven (foto Leon Willems). 

Kennisdeling

De kennis die de bedrijven vergaren, houden ze niet voor zichzelf. Hoewel het niet duidelijk in de verklaring staat vermeld, beschouwen de bouwbedrijven kennisdeling wel degelijk als een belangrijk onderdeel. “Vanaf het eerste contact is het duidelijk dat we elkaar gaan helpen”, vindt Martijn. “Als we ideeën delen, kunnen we onze gezamenlijke kennis vermenigvuldigen.” Ook Thijs benadrukt graag te willen samenwerken. “We vinden duurzaamheid en CO₂-reductie allemaal belangrijk en willen allemaal zorgen voor CO₂-arm beton. Op die onderwerpen gaan we niet tegen elkaar concurreren.” Dorien geeft aan dat Dura Vermeer geen ideeën rond CO₂-arm beton gaat patenteren. “Het is heel gek om goede dingen voor het klimaat te doen en vervolgens niets met elkaar te delen. De betontechnologen van BAM, Dura Vermeer, Heijmans en TBI hebben goed contact met elkaar, daarmee laten we ook andere bedrijven zien dat we samenwerken. Zo is het mooi als C2CA op verschillende plekken verspreid door het land, ook met de hulp van andere bouwbedrijven, voor nieuwe installaties kan zorgen.”

Tekst: Tim van Dorsten