“Alleen met multifunctionaliteit komen we tot gezonde en klimaatadaptieve gebouwen. De afgelopen jaren hebben individuele projecten bewezen dat het kan; nu moeten we zorgen voor massa.” Dit vinden Marion Bakker van RVO.nl en Jurgen van der Heijden van AT Osborne.

Gezamenlijk hebben ze het boek ‘Reinventing multifunctionality’ geschreven. Zoals de titel al suggereert: multifunctionele projecten staan centraal. “Investeren in dit soort projecten biedt een interessant perspectief voor de energietransitie”, geeft AT Osborne-consultant Jurgen van der Heijden aan. “Zo’n investering kan namelijk ook een andere waarde creëren, die niets met energie te maken heeft.”

Eén middel kan meerdere doelen dienen

Aan de hand van 44 verschillende projecten tonen beide schrijvers hoe een investering in één middel diverse doelen kan dienen. Zo zorgen de multifunctionele groendaken niet alleen voor de opslag van regenwater en waterveiligheid, maar ook een grotere biodiversiteit en een gezond ecosysteem. Daarnaast leveren zonnepanelen op een groendak 13% meer energie op dan zonnepanelen op een gewoon dak.

Met hun boek richten ze zich onder meer op publiek-private samenwerkingen. “Hiermee staat Nederland wereldwijd op een hoog niveau”, geeft adviseur energie-innovatie Marion Bakker van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland aan. “Dat onze overheid een belangrijke rol speelt bij de implementatie van innovaties, is ook bij buitenlandse overheden steeds meer bekend, vertelt ze. “Daarom heb ik de afgelopen tijd onder meer de Japanse en Amerikaanse overheidspartijen tips hierover gegeven.”

Focus naar opbrengsten

Volgens haar staan vaak de kosten centraal. “In onze ogen moet de focus ook naar de opbrengsten gaan en hierbij kunnen overheidspartijen helpen. Neem nu het warmtepompsysteem met warmte/koudeopslag: zo’n 15 jaar geleden zijn we als overheid begonnen met een grootschalig bodemwatersysteem als gemeengoed. Dit heeft steeds meer multifunctionele toepassingen gekeken, zoals waterzuivering en peilmetingen.”

Deze heuvel in de regio Zwolle dient als een dam - om tegen het water te beschermen - en als een geluidsbarrière.

De beschreven projecten in het boek zijn niet ouder dan 30 jaar. Met name de laatste jaren maken multifunctionele projecten namelijk een opmars. “De Hallen in Amsterdam is hiervan een goed voorbeeld”, vindt Bakker. “Een oud gebouw wordt gerenoveerd en krijgt hierdoor meerdere nieuwe functies. Andere gemeenten denken ook aan soortgelijke renovatieprojecten. Dat is alleen maar goed.”

Voorbeelden van bewezen kwaliteit

Het boek is ook bedoeld voor investeerders. “We tonen projecten die over een langere periode succesvol zijn”, licht Van der Heijden toe. “Zij vinden met name die bewezen kwaliteit belangrijk, zodat ze zeker weten dat ze hun investering binnen 10 jaar terug kunnen verdienen. En mocht de toekomstwaarde van zo’n investering zelfs stijgen, dan blijven ze wellicht betrokken bij het vastgoed en verhogen ze hun investeringen.” Want in zijn ogen draait het nu om de massa. “Alleen met multifunctionaliteit komen we tot gezonde en klimaatadaptieve gebouwen.” 

 ‘Reinventing multifunctionality’ geldt als opvolger van het boek ‘Future Value Now’ uit 2012. In die 4 jaar hebben met name de onderdelen ‘waterveiligheid’ en ‘natuurbehoud’ een belangrijke stap in de richting van de multifunctionaliteit gezet, merkt Bakker op. “Hieronder scharen we onder meer dijken”, vult Van der Heijden aan. “Deze zijn in eerste instantie bedoeld als bescherming tegen het water. Inmiddels staan hierop windmolens en maken ze steeds vaker deel uit van een natuurgebied.”

Nu merken ze dat ook de landbouwsector de stap naar multifunctioneel gebruik zet. “De boerderij ‘De Groote Voort’ kampte met zieke koeien”, vertelt Bakker. “Toen de eigenaren echter stopten de dieren antibiotica toe te dienen, had dit een beter effect op eerst het water en daarna de mest. Hierdoor werden hun koeien niet meer ziek. Inmiddels geldt hun Remeker Kaas als een landelijk bekend merk.”

ESCo’s met crowdfunding?

Ook voor de bouwsector zien ze veel mogelijkheden. “Er wordt gewerkt aan een conceptproject met gezonde woningen”, vertelt Bakker. “Hierin staat eerst gezondheid centraal, daarna de energiebesparing. Die huizen beschikken over sensoren, waardoor zorginstellingen direct kunnen ingrijpen als er iets fout gaat. Deze woningen zijn met name gericht op ouderen.” Zij denkt echter dat bij traditionele verdienmodellen dit soort concepten moeilijk zijn toe te passen. Daarom pleiten zij en Van der Heijden voor integrale consortia met lange-termijn-financieringsmodellen of meer integrale ESCo’s. “Zorg voor een ‘alles-in-één’-ESCo en koester het”, geeft laatstgenoemde als tip. “Bereid je ook voor als een ESCo niet van de grond komt met traditionele investeerders. Hierbij kan bijvoorbeeld crowdfunding helpen; dan dragen de bewoners zelf bij aan de totstandkoming van zo’n ESCo.”

Belangrijke rol voor ICT

Aansluitend zien ze een steeds belangrijker wordende rol voor ICT. “Dat merken we bijvoorbeeld met de Energie Atlas, waarbij onder meer de gemeente Amsterdam verschillende kaarten op elkaar heeft gelegd om inzicht te krijgen in de energieopwekking en -verbruik. Ook bij transport en mobiliteit gebeurt dit en het kan ook bij gebiedsontwikkeling een belangrijke rol spelen.”

Het boek ‘Reinventing multifunctionality’ is te downloaden op RVO.nl. Op de foto bovenaan is Oosterdokseiland te zien. Alle kantoren, winkels en woningen op dit eiland zijn aangesloten op de Lange Termijn Energie Opslag (LTEO). Dit systeem voorziet het totale eiland van energie met ondergrondse warmte- en koude opslag, dat de CO₂-uistoot met 65% reduceert. Daarnaast zorgt het voor energie-efficiëntie gebouwen.