Vliegtuigen en auto’s verkopen we niet zonder strenge kwaliteitscontroles en -borging. Hoezo is dat niet het geval bij gebouwen? Het grote vooroordeel namelijk ‘gebouwen zijn té specifiek’ is onzin. Iedere opdrachtgever heeft er recht op – vanaf ontwerp tot exploitatie – dat we vastleggen dat functionaliteit en prestaties worden behaald.

Om het beeld te kunnen schetsen, is het belangrijk uit te leggen waarom we commissioning moeten toepassen. Commissioning is kort door de bocht kwaliteitsborging. Een validatieproces gericht op de kwaliteitsbeheersing en borging van gebouwprestaties. Vanzelfsprekend omvat het veel meer, maar we beginnen bij de basis: vier pijlers die samen zorgen voor een gebouw dat voldoet, inclusief output. Dit zijn kwantiteit, kwaliteit, functionaliteit en prestatie. Als alle vier pijlers volstaan, is het gebouw opgeleverd volgens de wensen van de opdrachtgever.

In samenwerking met Klimaatservice Holland is DWA betrokken bij commissioningsprojecten. Duurzaam Gebouwd vroeg Jan Nederveen, Directeur Nieuwbouw, naar zijn visie en concrete voorbeelden. “Commissioning is vooraf kijken wat je beloofd én verkocht hebt, en het project ook daadwerkelijk zo uitvoeren. Bijvoorbeeld: werken alle installaties zoals ontworpen?”

Bouwproces transparanter

In de bouwwereld komen we té vaak tegen dat het eindresultaat van een gebouwrealisatie niet overeenkomt met het ontwerp. Vanzelfsprekend zou zijn dat de ontwerpende en bouwende partijen zelf controleren of de ontworpen en de gerealiseerde installaties voldoen aan de uitgangspunten. In de praktijk blijkt dat niet altijd het geval.

Eigenlijk zou je twee dia’s (in de tijd van overheadprojectors) over elkaar heen moeten leggen zonder verschil. Is er toch sprake van een verschil? Vaak geen probleem, maar dan horen de geaccepteerde wijzigingen en eventuele impact met een goedkeuring van de opdrachtgever vastgelegd te zijn. Door toepassing van commissioning verloopt het bouwproces transparanter. We leggen vast welke zaken goed gaan en ook wat minder goed gaat. Daarnaast maken we fouten en risico’s inzichtelijk. Daardoor kan er tijdens het bouwproces tijdig aan de bel worden getrokken en kunnen de bouwpartijen hierop anticiperen.

Waarde toevoegen aan het gebouw

We krijgen soms de vraag: waarom zou ik investeren in een commissioningteam? Voor ons is het antwoord simpel: reductie bouwtijd en faalkosten, geen of weinig restpunten bij oplevering, directe beschikbaarheid na oplevering en significante reductie van klachten van gebruikers, optimalisatie van de installatie en bouwkundige maatregelen, lagere onderhouds- en exploitatiekosten, behoud asset. En… waarde toevoegen aan een gebouw. Wie tekent daar nu niet voor?

Nederveen: “Commissioning begint veel eerder in het bouwproces dan alleen bij de oplevering. Het start al bij het ontwerp. Vervolgens de vertaalslag maken van theorie (het BIM-model) naar de praktijk. Iedereen wordt er uiteindelijk beter van! Als je aan de voorkant investeert, levert het aan het einde echt geld op. Bovenal houden we de kwaliteit met alle bouwende partijen hoog.”

Een recent voorbeeld waarbij commissioning zijn waarde heeft bewezen is een laboratorium in Utrecht. We hebben daar in kaart gebracht wat de veiligheidsrisico’s / bedrijfsrisico’s waren. Onderdelen van de commissioning waren de zuur- en LAF-kasten. Deze dienden volgens de normen en richtlijnen te zijn geplaatst en getest. De commissioningmanager toetste voor de realisatiefase of de normen en richtlijnen voldoende zijn nageleefd. Door kritische vragen te stellen over de installaties en de bedrijfsvoering zijn de risico’s ingedamd.  

Verder leidde commissioning bij FIRST in Rotterdam (25.000 m², + 1.200 fte werkzaam) tot nul klachten na oplevering. Het project lag achter op de streefplanning. Nederveen: "Juist door toepassing van commissioning, zijn er geen tekortkomingen geconstateerd. 0 restpunten en tevreden (eind)gebruikers is daar het resultaat van.” Niet bepaald gebruikelijk in de sector, maar wel een enorme besparing op kosten, tijd en frustratie van onder andere de gebouwbeheerder. “Bij NoMa House zaten we in een rustigere flow. Een goed commissioningsbeleid inclusief duidelijke plannen en protocollen hebben ervoor gezorgd dat we niet voor verrassingen kwamen te staan. Mooi dat commissioning steeds meer in het DNA komt van de bouwende partijen.”

Onlosmakelijk verbonden met het nieuwe bouwen

Belangrijke voorwaarde voor commissioning is onder andere het mandaat dat je krijgt bij zo’n opdracht/project. Ook van groot belang is dat de opdrachtgever/directievoerder volledig achter je staat. Support is ontzettend belangrijk! Onze visie is dat het instrument van kwaliteitsborging onlosmakelijk verbonden is met het nieuwe bouwen. Wij maken duurzaamheid werkend. Dat maken wij aantoonbaar door commissioning toe te passen in onze projecten.

Van gedachten wisselen over commissioning kan met Jaap Neeleman en/of Geert-Jan Hoogendoorn.

Auteurs: Geert-Jan Hoogendoorn en Jaap Neeleman