Maak sloop integraal onderdeel van ontwerpopgave

Maak sloop integraal onderdeel van ontwerpopgave

De circulaire economie wordt pas gestimuleerd als opdrachtgevers  hun uitvraag circulair insteken. Dat betekent dat sloop een onlosmakelijk onderdeel moet worden van de ontwerpopgave. De sloopoptie als verhandelbare en in de toekomst in waarde variërende verplichting kan hierbij een cruciale rol spelen.

In de afgelopen jaren heeft duurzaamheid in de gebouwde omgeving een belangrijke ontwikkeling doorgemaakt. Er is veel aandacht geweest voor energiebesparing en opwekking van duurzame energie. Het vraagstuk van schaarste van grondstoffen en materiaalgebruik is in deze discussie tot nu toe enigszins onderbelicht gebleven.

Met het gebruik van de Nationale Milieudatabase en de eerste maatregelen op het vlak van normering zijn goede stappen gezet, maar dit heeft nog niet tot een fundamentele structuurverandering geleid. Er is meer nodig om invulling te geven aan het materialenvraagstuk in de bouwketen. Een van de belangrijkste ontwikkelingen is dat opdrachtgevers  er steeds vaker voor kiezen om niet alleen de bouw, maar ook het ontwerp, het beheer en het onderhoud als één opdracht in de markt te zetten, gebaseerd op Total Cost of Ownerschip. Op die manier ontstaat er ruimte voor innovatie en duurzaamheid, omdat eventuele duurdere ontwerpkeuzes gecompenseerd kunnen worden in de beheer- en onderhoudsfase.

In dit kader wordt gesproken van ontwerpen en bouwen, dat in steeds meer projecten wordt uitgebreid met onderhoud  en zelfs financiering en operationeel beheer in één opdracht (DBFMO). Dergelijke gebouwen of objecten zien er qua ontwerp en materialisatie ook daadwerkelijk anders uit met andere concepten voor installaties en onderhoud.

Integreer aspect slopen

Hoewel dit een grote stap vooruit is in de aanpak om de circulaire economie in de bouw een plaats te geven, ontbreekt in deze aanpak nog het sluitstuk: het integreren van het aspect slopen. Het slopen van een gebouw aan het einde van de levensduur maakt nu vrijwel nooit onderdeel uit van de integrale ontwerpopgave. Er wordt ruwweg vanuit gegaan dat de sloopkosten en sloopopbrengsten, ergens in de toekomst, wel ongeveer gelijk zullen zijn.

De crux van mijn idee is om sloop onderdeel uit te laten maken van het ontwerpproces en de verantwoordelijkheid te laten zijn van de opdrachtnemer (toevoeging van de D van Demolition aan DBFMO). Interessant is dat dan ook de discussie over de beoogde levensduur van een gebouw vroegtijdig op gang wordt gebracht. Is dat 20 jaar of moet het er voor de eeuwigheid  komen te staan? Dat maakt nogal uit in de keuzes voor de gebouwsamenstelling.

DBFMOD in de praktijk

Hoe pakt een dergelijke verplichting uit in de praktijk? In eerste instantie lijkt het op een sloopplicht: het gebouw moet na einde levensduur verplicht worden gesloopt. Over het algemeen zijn de kosten van sloop even groot als de sloopopbrengsten, door materialenopbrengst. Wanneer je ontwerpt met noodzakelijke sloop in gedachten, worden in het proces andere keuzes gemaakt. Denk aan eenvoudig te demonteren gebouwonderdelen, toepassing van duurzamere materialen of het toepassen van herbruikbare materialen. Sloopplicht zal in veel gevallen dan ook veranderen in een slooprecht. Je mag het gebouw slopen en daarmee kun je beschikken over de materialen die op dat moment vrijkomen.

Een interessante vervolgstap is dan om dit slooprecht als verhandelbare optie beschikbaar te maken voor de markt, alsof het een financiële optie is. Afhankelijk van de manier waarop afvalverwerkingstechnieken en grondstoffen schaarste zich in de toekomst ontwikkelen zal de sloopoptie dan in waarde dalen of stijgen.

Slooprecht is uitdaging voor juristen

Het grote voordeel van een dergelijke methodiek is drieledig: de realisatie van een gebouw inclusief  de sloop worden gegarandeerd. Daarnaast worden duurzamere materiaalkeuzes gemaakt als sloop onderdeel wordt van het ontwerpproces. Tot slot wordt de sloopoptie een flexibele oplossing voor de lange termijn. Immers, de ontwikkelingen ten aanzien van afvalverwerkingstechnieken en grondstoffen schaarste zijn lastig te overzien en kunnen in de loop van de tijd nog nieuwe kansen bieden.

Om dit systeem in de markt te zetten is het wenselijk dat een opdrachtgever gaat experimenteren met het daadwerkelijk betrekken van de sloopfase van een gebouw in de uitvraag. Een samenwerking tussen financier, opdrachtgever, ontwerper, afvalverwerker en andere ketenpartners is dan noodzakelijk. Het zal een uitdaging zijn voor juristen om de sloopplicht ofwel slooprecht in contracten te verankeren en voor financiële marktpartijen om dergelijke sloopopties verhandelbaar te maken.

Tijd voor experimenten

Een kleinschalig experiment zou waardevol zijn om dit principe verder uit te werken. Zet een fictieve aanbesteding in de markt op basis van een experimentele DBFMOD in de vorm van een klein (overheids)gebouw voor eigen gebruik met een overzichtelijke levensduur. Doe ervaring op met een breed aantal partijen en evalueer.  Ik ben ervan overtuigd dat de sloopplicht en het slooprecht in de toekomst een cruciale rol spelen bij de verdere uitwerking en omarming van de circulaire economie in de gebouwde omgeving.

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c40 c140 c225 c237 c276
Klimaatdoelstellingen overtreffen met lef en vernieuwende samenwerkingen

Klimaatdoelstellingen overtreffen met lef en ...

Een duurzaamheidsvisie maakt pas impact als het in de praktijk gestalte krijgt, in de vorm van innovatie, projecten en nieuwe samenwerkingen. Knauf sprak de ambitie ...

Lees verder

c21 c140 c225 c243 c265
Zeventiende editie Green Buildings Event: ‘Duurzaam in één dag’

Zeventiende editie Green Buildings Event: ‘Duurzaam ...

Op 11 april aanstaande is het tijd voor alweer de zeventiende editie van het Green Buildings Event, met als thema ‘Duurzaam in één dag’. ...

Lees verder

c21 c140 c185 c190 c225
Deal circulair slopen met 37 partijen

Deal circulair slopen met 37 partijen

In de Circulaire Deal Secundaire Bouwmaterialen Noord-Holland Noord worden afspraken gemaakt over het circulair slopen van gebouwen. Circulair oogsten moet volgens ...

Lees verder

c21 c140 c225 c243
Volgende stap in verduurzaming elektriciteitskabels

Volgende stap in verduurzaming elektriciteitskabels

Om de plastic mantels om de elektriciteitskabels te verduurzamen, koopt Enexis kabels in waarvoor gerecyclede plastics zijn bijgemengd. De stap is mogelijk dankzij ...

Lees verder

c21 c40 c140 c225 c265
MIAVamil 2024: 217 miljoen euro voor milieuvriendelijke investeringen

MIAVamil 2024: 217 miljoen euro voor milieuvriendelijke ...

Het budget voor de MIA\Vamil, dat investeren in innovatieve en milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen extra aantrekkelijk maakt, bedraagt € 217 miljoen voor 2024. ...

Lees verder

c21 c140 c185 c225 c260
'Circulaire economie heeft momentum'

'Circulaire economie heeft momentum'

Uit onderzoek van ABN AMRO blijkt dat de bouw een stuk milieuvriendelijker kan worden als we meer met vezels van vlas en hennep gaan doen. Maar in de dagelijkse ...

Lees verder

c21 c140 c225
Circulair inductiesysteem krijgt bekroning

Circulair inductiesysteem krijgt bekroning

De inzet van hernieuwbare grondstoffen in het Hertalan Easy Cover (FR) circulair inductiesysteem van Carlisle Construction Materials BV is bekroond met de Rethink ...

Lees verder

c21 c40 c140 c225 c243
Primeur: eerste CO2-negatieve gevelsteen

Primeur: eerste CO2-negatieve gevelsteen

Vandersanden komt met de eerste CO2-negatieve gevelsteen onder de naam Pirrouet, dat bij het uitharden 60 kilogram schadelijke broeikasgassen opneemt. De steen ...

Lees verder

c21 c140 c185 c190 c225
Zo pas je de gelijkwaardigheidsbepaling in de praktijk toe

Zo pas je de gelijkwaardigheidsbepaling in de ...

In 2050 wil Nederland volledig circulair zijn. Een van manieren om dit te bereiken, is het zo goed mogelijk hergebruiken van materialen, producten en installaties. ...

Lees verder

c21 c140 c190 c225 c243
Forse CO2-uitstoot productie zonnepanelen stijgt verder

Forse CO2-uitstoot productie zonnepanelen stijgt ...

Bij alle positieve berichten over de enorme hoeveelheid energie die zonnepanelen opwekken, past een stevige kanttekening. De productie ervan is verre van smetteloos ...

Lees verder

c21 c140 c185 c225 c260 c300
Op weg naar een gelijk circulair speelveld

Op weg naar een gelijk circulair speelveld

De Nationale Milieudatabase staat al geruime tijd nadrukkelijk in de spotlights van de koplopers in de bouw. Want wat is de ware milieubelasting van diverse bouwmaterialen ...

Lees verder

c21 c140 c225
Advertorial: Wat gebeurt er met het bouwafval in Nederland?

Advertorial: Wat gebeurt er met het bouwafval ...

Jaarlijks wordt er in Nederland ongeveer 22,5 miljoen kilo bouwafval geproduceerd. Volgens het CBS is de bouwsector daarmee verantwoordelijk voor 25% van al het ...

Lees verder

Reacties

Ha Robert, interessant artikel. Ik zou echter willen pleiten voor dbfmore contracten, in plaats van de dbfmod. De RE staat dan voor recycling, en geeft meer het doel aan waarvoor we dit doen. Groet, Harry

Helemaal mee eens! Ter ondersteuning van jouw schrijven: Een mooi praktijkvoorbeeld is de renovatie van Alliander in Duiven. Van bestaande constructies is 85% hergebruikt. Ook het overgrote deel van het sloopmateriaal (90%) is gerecycled en nieuw toegevoegde materialen hebben een eerder leven gekend. Aanrader om te bezoeken! En dan hebben we ook nog de Green Deal Circulaire Gebouwen. Met dit initiatief hebben zich meer dan 60 organisaties gecommitteerd aan het ontwerpen van handvaten/ principes voor een circulair gebouw. De Koninklijke Bibliotheek is één van de pilotprojecten die met de voorgenomen renovatie invulling wil geven aan haar vooruitstrevende ambities. Zijn jullie al aangesloten? Kan nog ;-)

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up