Zonder schets of Programma van Eisen begint Helmond aan een uiterst ambitieus en duurzaam project. “Groen is geen keuze, groen is de norm.”

Vaak wordt in de bouwsector nog verzucht dat opdrachtgevers in de publieke sector weinig durf tonen als het gaat om innovatieve en/of duurzame opdrachten. De gemeente Helmond kent echter een coalitieakkoord dat “een en al duurzaamheid uitstraalt”, aldus wethouder Harrie van Dijk (Lokaal sterk, foto boven, Knoops Fotografie), met daarbij de wens om vier stadskantoren samen te brengen in één duurzaam Huis voor de Stad. En daarbij is er in de eerste aanbesteding niets in beton gegoten en ook niet om een ruimtelijk ontwerp gevraagd.

Het huidige stadskantoor van Helmond (Knoops Fotografie).

“Als gemeente vinden wij”, begint Van Dijk, “twee dingen ontzettend belangrijk. Enerzijds moet het toekomstige Huis voor de Stad een fijne werkplek worden voor onze ambtenaren, het bestuur en de politiek. Anderzijds wordt het letterlijk een huis waar inwoners, verenigingen en organisaties elkaar kunnen ontmoeten en waarin ze prettig kunnen werken en samenwerken. We vinden het belangrijk dat we het nieuwe Huis voor de Stad samen met hen vormgeven. Een multifunctioneel, laagdrempelig, aantrekkelijk en vooral toegankelijk gebouw.”

Ervaring

Het bouwproject wordt nu uitgewerkt samen met de combinatie Total Engineeringsteam (TE-team), bestaande uit Kraaijvanger Architects en abcnova. Jordie van Berkel, programma manager bij de gemeente Helmond (foto, Kuppens Fotografie), licht de keuze voor het TE-team toe: “Een belangrijke reden voor ons om met hen in zee te gaan is hun visie op de opdracht en hun ervaring als team met aansprekende referentieprojecten. Zij hebben dat in de aanbesteding gecombineerd met een pragmatische, reële aanpak en flexibele grondhouding.” Het TE-team heeft eerder samengewerkt aan het meest duurzame stadhuis van Nederland (Almelo).

“Wij prijzen Helmond om de durf en de ambitie die zij hebben gesteld bij deze uitvraag”, aldus Rowin Oosterink van abcnova. “Dat wij als één team vanaf de initiatiefase optrekken, laat zien dat de gemeente samenwerking en participatie hoog in het vaandel hebben staan.”
“Samen”, vervolgt David Hess van Kraaijvanger Architects, “doen we het onderzoek naar de locatie, de behoeftes van de stakeholders, de ambities en identiteit van de locatie en de gemeente zelf. Zo kunnen we een gebouw maken dat niet alleen antwoord geeft op een specifiek moment, maar inspeelt op veranderingen op lange of korte termijn.”

Klankbordgroep

De gedurfde ‘open’ uitvraag moest in Helmond eerst de steun krijgen van de gemeenteraad. Verantwoordelijk wethouder Van Dijk: “Voor de raad was dit de eerste keer dat zoiets ongrijpbaars op tafel kwam. De onzekere factoren leverden een flinke discussie op. We hebben daarom vroegtijdig vanuit elke fractie iemand gevraagd voor een klankbordgroep. Zij werden bij elke stap in het proces betrokken en zo konden we inhoudelijk goed de diepte ingaan.”

Van Berkel vult aan: “Uiteindelijk heeft de klankbordgroep zeker geholpen om tot een breder draagvlak te komen. Aanvankelijk was er nog veel kritiek, maar bij het meest recente besluit van de raad stemden uiteindelijk tien van de twaalf fracties met de plannen in.
Door niet te starten met een Programma van Eisen dat tot achter de komma is uitgewerkt, wordt ruimte gecreëerd om ook gedurende het proces innovatieve ideeën te incorporeren. En om wensen en behoeften van de gebruikers van het toekomstige gebouw mee te nemen. De ervaring leert immers dat de meest fundamentele inzichten ontstaan gedurende het proces en niet ervoor.”

Vrees voor overschrijding

Natuurlijk was het budget ook in Helmond een heet hangijzer, maar Van Dijk kon helder maken dat de total cost of ownership over veertig jaar van vier gebouwen vergelijkbaar is met de kosten van een compleet nieuw pand. 

TE-Team met in het midden David Hess en derde van rechts Rowin Oosterink.

“Juist door het TE-team al vooraf mee te nemen in het proces, richt je veel duidelijker in waar je naartoe werkt, kun je sneller schakelen en kun je de vrees voor overschrijding van het budget wegnemen.”

 “We konden duidelijk maken”, aldus Van Berkel, “dat we helemaal niet zoveel uitgeven als vergelijkbare gemeenten en toch een enorme slag op het gebied van duurzaamheid maken. We willen graag dat dit gebouw een voorbeeldfunctie krijgt voor andere projecten in de stad.”

Lees nu het complete verhaal uit Helmond in ons gratis digitale magazine Duurzaam Gebouwd.

Tekst: Ysbrand Visser