In Voorhout staan 33 Plus op de Meter-woningen in de wijk Hooghkamer. Dit is niet zomaar een voorbeeldproject, een pilot die gauw vergeten wordt, maar een vernieuwend concept dat de wereld van energie op zijn kop gaat zetten. Dat vindt Adriaan Harthoorn, directeur van Stafier en initiator van het Plusleven-concept. “Met dit project bevrijden we mensen uit de klauwen van de fossiele kracht.”

De woonwijk Hooghkamer in Voorhout bestaat uit 33 woningen, elk voorzien van geïntegreerde energieleverende of -opslaande technieken zoals PV-panelen, warmtepompen en thuisbatterijen. Daarmee wekt de in de zomer van 2019 opgeleverde wijk meer energie op dan er wordt verbruikt. Uniek hieraan is dat de energie niet alleen onderling wordt verdeeld, maar dat hij verbonden is met de energiehandelsmarkt. Zo wordt aanbod, opwekking en gebruik van energie optimaal op elkaar afgestemd. Het resultaat: geen omkijken naar de energienota voor de bewoner.

Plusleven

Dit zogeheten Plusleven-concept komt uit de koker van Harthoorn, die al sinds 2013 met Stafier op zoek is naar een andere manier om de markt te benaderen. “In 2015 heeft dit geresulteerd in een deelconcept onder de naam Plusdak, een energieleverend dak voor de transformatie van bestaande woningbouw.” Voor het concept werd samengewerkt door Stafier, Velux en Isobouw en ‘al wandelende’ ontstond hierdoor de behoefte voor een totaaloplossing. Dat leidde tot de geboorte van 4YEF (For Your Energy Freedom): een knooppunt voor het interne huisbesturingssysteem en de externe energiehandel. Samen met Van der Hulst Bouwbedrijf probeerde Harthoorn dit platform aan de man te brengen, maar ze vingen bot bij de grote bouwers. “Tot mijn grote verbazing”, aldus Harthoorn. “Gasloos was toentertijd nog een brug te ver. Een paar jaar later en onze profetie was uitgekomen, als ik het zo mag noemen. Dat was ontzettend kicken.” Daarop besloten de partijen om vanuit 4YEF, vanuit de filosofie ‘Door Samenwerken, Delen in Overvloed’, zelf het Plusleven-concept uit te werken. Het resultaat is de woonwijk Hooghkamer.

Zogenaamd slim

Dus, hoe werkt het? “Alle energiecomponenten van de 33 woningen in Hooghkamer zijn verbonden aan een gateway. Zo kun je het verbruik van elk apparaat monitoren, iets wat ik ‘zogenaamd slim’ noem, maar je kunt de apparaten ook stuurbaar maken. Simpel gezegd: je kunt apparaten aan- of uitzetten. Is dat dan echt slim? Nee, nog steeds niet. Wij wilden een stap verder: een platform waar alles verbonden is – niet alleen woningen, ook bedrijventerreinen en utiliteitsgebouwen – om energie te delen.”

“Dat is 4YEF. Dit platform verzamelt alle assets in de cloud, die in die omgeving worden gekoppeld aan de energiehandelsmarkt. De interactie tussen de assets en de energiehandelsmarkt wordt geoptimaliseerd door slimme sturing op basis van weermodellen en andere beschikbare datastromen. Al die informatie wordt ingezet om energiestromen te optimaliseren binnen de comfortgrenzen van de bewoners.”

Echt slim

Het idee achter dit verbonden systeem van individuele woningen, om de woningmarkt maar als voorbeeld te gebruiken, is dat er automatisch gehandeld wordt met energie om de positie van de eigenaar te optimaliseren. Harthoorn: “Stel: het is ochtend, de energieprijs is drie keer zo hoog. Dan trekt de woning energie uit de batterij. Op een later moment heeft de energie op de markt een negatieve prijs, dus dan wordt die automatisch door het systeem binnengehaald en opgeslagen. Zo kan bijvoorbeeld de boiler al met warm water klaar staan als de bewoner ’s avonds thuiskomt”. “Dit concept, het energiepositief maken van fysieke assets, kan zo ver de plus in dat je warm water, verwarming, eigen gebruiken zelfs brandstof gratis kunt maken”, vervolgt Harthoorn. “Dat is toch waanzinnig?” In de praktijk zijn we daar nog niet, geeft Harthoorn toe. In het half jaar na oplevering van de 33 woningen is de verwachting dat de meeste daarvan een overschot van circa 2.000 kWh hebben. Twee woningen wekken minder op en hangen op NOM, terwijl een enkele uitschieter de 10.000 kWh bereikt. “Gemiddeld zit de hele wijk dik in de plus. Zo kan je een paar duizend kilowattuur per jaar in de auto tanken. Dit geeft bij een overschot van 2.000 kWh al 10.365 km (bij verbruik van een LEAF 16,4 kWh/100 km en een laadverlies van 15 procent). In de volgende fase willen we dat verhogen naar 20.000 km.”

Van droom naar realiteit

Dat deze pluswoningen de hele energie-uitgave neutraliseren, daar is Harthoorn heilig van overtuigd, maar hij is ook realistisch. “De slimme sturing, de lerende algoritmes, de profielen die worden gemaakt; daar zijn we nu mee bezig. We willen dit kunnen onderbouwen en dat kan pas na een hele cyclus, of zelfs meerdere. Maar we zitten ook middenin de energietransitie, dus we gaan ook niet wachten. Samen met de expertise, kennis en kunde van onze consortiumpartners gaan we laten zien dat het werkt. Want natuurlijk doet het dat.”

Als het aan Harthoorn ligt, vervangt 4YEF in de toekomst de positie van energieleveranciers. “4YEF heeft daarin meer weg van een assetmanager; het handelt, levert en past aan waar nodig, allemaal achter de schermen, om het zo comfortabel mogelijk te maken in dienst van de gebruiker. Allemaal op het scherpst van de snede. Daarbij draagt 4YEF bij aan het realiseren en borgen van een ambitieuze opgave.”

Stafier-directeur Adriaan Harthoorn, initiator van het Plusleven-concept.

De kracht van delen

Dat gegeven maakt het des te belangrijker dat er wordt samengewerkt, zegt Harthoorn. “Hoe meer data er beschikbaar is voor zo’n platform, hoe scherper de gebruiker wordt bediend. Dat is goed voor iedereen. In onze economie gaan we telkens uit van rendement en winstmaximalisatie, maar ruil dat eens om voor de kracht van delen. Geloof me, dan explodeert je rendement. Delen is zó krachtig, daar verander je de wereld mee.”

“Stel je gaat in dit concept met vijf mensen één Nissan Leaf delen. Die tweede auto’s die de meeste gezinnen hebben, schop je er dan uit. Dat levert per gezin zoveel op. Ook bedrijfsauto’s kunnen we veel meer delen, in plaats van ieder een eigen dienstauto. Als je dat stimuleert, ga je snijden in de overhead van al die bedrijven. Het is een kwestie van loslaten. We moeten het egocentrisme omruilen voor delen. Als we dat doen, echt waar, dan ga je een wonder zien.”