Duurzaamheid is niet het najagen van een label maar het resultaat van een goed proces waarbij de ambitie van de opdrachtgever bepalend is voor het uiteindelijke resultaat. Leuk dat ik die stelling nu aan de hand van een aantal recent gerealiseerde projecten kan illustreren.

Afgelopen maand heb ik een aantal feestjes mogen bezoeken van op zichzelf totaal verschillende duurzaam gebouwde projecten die allemaal zeggen dat ze de duurzaamste zijn.

Het zijn goede voorbeelden van de verschillende ‘stromingen’ die aan het ontstaan zijn. Een goede staalkaart van uitwerkingen die wat mij betreft allemaal even groen en duurzaam zijn.

NIOO
Begin september werd het NIOO in Wageningen geopend. Een project waarbij de C2C uitgangspunten met de kennis van vandaag vertaald zijn naar een aansprekend (voor)beeld. De C2C uitgangspunten: het sluiten van kringlopen, het bevorderen van biodiversiteit en de zon als energiebron zijn in het project uitgewerkt in de vorm van een materialisering uit hout, staal en glas, een gras/waterdak, een ecologische inrichting van het terrein en een hoog temperatuur energieopslag waarbij de warmte van zonnecollectoren het gebouw verwarmen.

De ambitie van, in dit geval, een zeer vasthoudende opdrachtgever heeft geleid tot dit beeld van de C2C filosofie en het gebouw voor het NIOO is op dit moment dan ook een inspiratie voor veel bouwpartijen en opdrachtgevers die ook graag kringlopen willen sluiten. Labels hebben bij dit project geen rol gespeeld omdat de oplossingen die hier zijn toegepast in die modellen nog niet gewaardeerd konden worden. C2C heeft in dit project door de vasthoudende ambities van het NIOO een gezicht gekregen.

Danone
Een goede illustratie van de rol en betekenis van modellen is gevierd bij de eerste paal van het Danone Innovation Centre in Utrecht. Dat feestje was eind september. Bij dat project wordt de ambitie op het gebied van duurzaamheid bepaald door de certificering die tussen de ontwikkelaar, gebruiker en bouwer is vastgelegd.

Die ambitie is een BREEAM-excellent certificering waarbij alle partijen zich gecommitteerd hebben aan de realisatie en het vastleggen van prestaties (credits). Het project onderscheidt zich dus niet in het toepassen van experimentele of nieuwe technieken maar past bekende ontwerpprincipes en maatregelen consequent toe. De gezamenlijke ambitie van ontwikkelaar (+belegger) en gebruiker is zuiver vertaald in een compact en rationeel gebouw.

De grote winst van BREEAM-NL in dit project is dat iedereen het over hetzelfde heeft en er geen interpretatieverschil is. De methode BREEAM-NL is hierbij gebruikt als communicatiemiddel in het proces.

TNT
Een dag na de eerste paal bij Danone werd het hoofdkantoor van TNT express in Hoofddorp geopend, ook een feestje waard. Een al veelbesproken project waarbij een eenvoudige ambitie: ‘CO₂-neutraliteit van gebouw en exploitatie’, heeft geleidt tot ook weer een compact gebouw met een geheel eigen opwekking van groene stroom en warmte uit bioline, een biobrandstof.

Als monitoringsinstrumenten zijn bij dit project zowel LEED als Greencalc+ gebruikt met als resultaat een Platinum score en een milieubelasting van slechts 10% ten opzicht van de referentie (MIG = 1005). De vasthoudendheid van in dit geval de klant, TNT, heeft er in dit project toe geleidt dat het ontwikkelingsconsortium OVG/Triodos niet alleen met innovatieve en duurzame oplossingen is gekomen maar dat ook het businessmodel voor de exploitatiefase onderdeel is van de overeenkomst met TNT express.

Een innovatief exploitatiecontract maakt het in dit project mogelijk om ook te investeren in de opwekking van duurzame energie. Een must om te komen tot energieneutraliteit en dus ook duurzaamheid. Verantwoordelijkheid en betrokkenheid over een langere gebruiksperiode is noodzakelijk voor deze vorm van duurzaamheid.

Energieneutraliteit
Het laatste feestje waar ik aan deel genomen heb was de Dutch Green Building week, ook in september. Daar werd onder andere gediscussieerd over hoe we in Nederland moeten komen tot energieneutrale gebouwen. Een ambitie die door de overheid momenteel wordt gepropagandeerd.

Over die ambitie ben ik kritisch en ik begrijp ook niet waarom dat een doel zou moeten zijn. Waarom zouden gebouwen evenveel of meer energie moeten opwekken dan dat ze over een jaar gebruiken (=gebouw en gebruikersgebonden energie)? Die ambitie of eis kan je alleen maar realiseren als er een gebouwgebonden groene opwekking van met name elektriciteit plaatsvindt. Dat moet dan gebeuren door windmolens, PV-technieken of, zoals bij TNT, door een door bio- brandstoffen aangedreven motor met generator.

Is dat de toekomst van onze gebouwde omgeving? Wind is een in Nederland onhaalbare techniek door de macht van de democratie, voor PV hebben we bij gebouwen met meer dan twee lagen onvoldoende opstellingsoppervlakte (eenvoudig met de hand na te rekenen) en voor het verstoken van biomassa hebben we schaalgrootte en warmteafnemers (woningen, zwembaden, ziekenhuizen etc.) nodig. Dat is economisch en ecologisch niet te verantwoorden binnen slechts één utilitair project.

Nederland als geheel of een stad of een gebied kunnen we energieneutraal maken, maar solitaire gebouwen? En toch zijn er opdrachtgevers die de perceptie hebben dat met een stukje PV er een energieopwekkend gebouw ontstaat.

Verbondenheid
Energieneutraliteit is alleen te realiseren door verbondenheid en onderlinge uitwisseling: het delen van energie en afvalstromen. Het denken over gebieden in plaats van alleen over gebouwen. Het maken van toekomstvaste afspraken moet hierbij leidend zijn. Toch weer het belang van het proces, een vasthoudende ambitie én de behoefte aan een regisseur.

In mijn volgende bijdrage zal ik verslag doen van het volgende feestje, op 11 november wordt namelijk het eerste project op het C2C park 20/20 in Hoofddorp geopend: de nieuwbouw voor BSH.

Paul van Bergen
Ir. P.J. van Bergen is directeur bij DGMR en adviseur op het gebied van duurzaamheid in de gebouwde omgeving. DGMR is een adviesbureau dat onder andere gespecialiseerd is in duurzame gebieds- en gebouwontwikkelingen. DGMR is ontwikkelaar van het instrument Greencalc+.

 Foto’s
-       Paul van Bergen
-      NIOO
-      Danone
-      TNT
-      BSH