De gezonde gebouwgebruiker in tijden van COVID-19

timer6 min
De gezonde gebouwgebruiker in tijden van COVID-19

Dankzij COVID-19 komt 'lucht' meer in de schijnwerpers te staan. Slechts weinig mensen weten dat we dagelijks 11.000 liter, ofwel 14,3 kg, lucht inademen. Wat is de impact van al die lucht die we onze longen inbrengen? In tijden van Corona is deze vraag nog relevanter. Tijd om hier integraal naar te kijken. Wat is van belang om te weten en te doen als het om luchtkwaliteit gaat?

Foto bovenaan door: Liesbeth Bouwens

Gebouwen meer ventileren

In onze ontwikkelde en gespecialiseerde wereld, die snakt naar economische groei, kijken instanties en specialisten vanuit hun eigen perspectief naar luchtkwaliteit. Vanuit de wetenschappers en adviseurs in de bouw wordt geadviseerd om in deze tijd meer te ventileren om de kans op besmetting met COVID-19 te verminderen. Gezondheid gaat nu boven energiegebruik. Een helder voornemen dat bijdraagt. Daarnaast mogen we ook verder kijken. We zouden ons welzijn in de fysieke omgeving niet enkel afhankelijk mogen maken van de prestaties van het gebouw en haar installatietechniek. Het gaat immers om de gebruikers.

Aanpasbaarheid van de mens

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is een belangrijke speler in het beleid dat nu gevoerd wordt om COVID-19 onder controle te krijgen en houden. Deze organisatie hanteert een toestand van ‘compleet welbevinden’ als definitie van gezondheid. Arts-onderzoeker Machteld Huber opperde al eens een meer integrale, en in mijn ogen zinvollere, benadering voor gezondheid: het vermogen om je aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.

1,5 m biedt geen zekerheid

Vanuit het RIVM krijgen we mee dat we onze handen goed moeten wassen, ten minste 1,5 m afstand moeten houden en in onze ellenboog moeten niezen en hoesten om mogelijk besmette hoestdruppels niet vrij te verspreiden in de lucht. Terecht merkte TUe-professor Bert Blocken al op dat die afstand natuurlijk sterk afhankelijk is van je activiteit en snelheid. Boeiend om te zien hoe mensen dat op internet tot onzin verklaren. Waarschijnlijk door hun angst om nog verder in een gevangenis gezet te worden. Het RIVM liet via een brief aan het ministerie van VWS weten dat hier eerst meer onderzoek naar gedaan zou moeten worden. Maar dat lijkt me met een zeer besmettelijke virusepidemie de omgekeerde volgorde. Als alle experts elkaars expertise respecteren dan zijn we een stap dichterbij een integrale wereld.

De gezonde gebouwgebruiker in tijden van COVID-19

Onderzoeksresultaat van prof. Bert Blocken (TUe) dat aantoont dat je bij hardlopen aanzienlijk meer afstand moet houden

Lucht is lastig te ervaren

In de rangorde van zintuiglijk ongemak draagt 'lucht' de rode lantaarn, omdat veel schadelijke stoffen in de lucht van nature geurloos zijn. We hebben zelfs kunstmatig geur toegevoegd aan aardgas om ons te waarschuwen als we het gasfornuis aan hebben laten staan of er ergens een gaslek is. Bij licht en geluid ervaren we direct ongemak. Voor warmte geldt dat we meestal binnen een aantal minuten al signalen van ons lichaam krijgen als we het in een ruimte warm of koud ervaren. Lucht daarentegen is niet alleen onzichtbaar, veelal geurloos, maar ook het meest uitdagend om de juiste aandacht te geven.

Zelf kwam ik dat tegen in het assisteren van een training waar ik me ontfermde over het klimaat in de zaal. In mijn poging om voldoende lucht te verversen, zeker na of tijdens de oefeningen met fysieke inspanning, kreeg ik klachten over tocht en koude. Iedereen kent het wel als je een vergaderzaal inloopt waar net stevig vergaderd is (lees: onvoldoende geventileerd), maar de mensen die die zaal uitlopen hebben dat vaak niet door. Geur meten met een apparaat bestaat dan ook niet. Om geur vast te stellen wordt daarom gewerkt met speciaal opgeleide mensen met getrainde neuzen. Omdat we directer hinder ondervinden van temperatuur, luchtstroom en geluid wordt een ventilator nog wel eens 'onterecht' uitgezet ten nadele van de luchtkwaliteit. Maar hoe werkt het dan met lucht?

De gezonde gebouwgebruiker in tijden van COVID-19

Neem luchtverontreiniging weg

De afbeelding hierboven geeft de samenstelling van lucht weer. Uitgaande van een gemiddelde waterdampconcentratie van 1 volume-% bestaat lucht voor ruim 77 volume-% uit stikstofgas en 21 volume-% uit zuurstofgas. De overige 1 volume-% bestaat uit voornamelijk argon en slechts een relatief kleine concentratie CO2. Lucht kan verontreinigd zijn door gassen (bijvoorbeeld formaldehyde, CO, NOx en radon) en door aerosolen: in lucht zwevende deeltjes vaste stof (zoals fijnstof, asbestvezels en ook huisstofmijt) of druppels vloeistof (bijvoorbeeld een waterdruppel besmet met COVID-19). Ventileren helpt om verontreiniging door mensen, apparaten en bouwmaterialen af te voeren en de lucht te verversen met frisse buitenlucht, die ongefilterd soms juist ook veel verontreiniging kan bevatten. Denk bijvoorbeeld aan lucht met veel fijnstof nabij een snelweg.

Je hoort nog wel eens zeggen: "Haal maar wat extra zuurstof in de ruimte." Maar dat blijkt rekenkundig onzin. Zorgen over de kwaliteit van de binnenlucht gaan niet over wat er in de lucht ontbreekt, maar over wat er extra aanwezig is. Voor gezond en comfortabel verblijven doen we er goed aan om verontreinigingen af te voeren. CO2 is een goede indicator voor de binnenluchtkwaliteit. CO2 is zelf pas bij extreem hoge concentraties schadelijk. De concentratie CO2 moet oplopen tot 1% (ofwel 10.000 ppm, 25 keer de buitenluchtconcentratie) voordat je je slaperig gaat voelen en nog eens minimaal 7 keer zo veel (175 keer de buitenluchtconcentratie) zijn om tot eventuele verstikking te leiden. Pas dan wordt het zuurstofgehalte in de lucht te laag. Ter referentie: in het kader van klimaatverandering stijgt de buitenconcentratie CO2 trouwens in absolute zin ‘slechts’ met ongeveer 0,0003% (3 ppm) per jaar.

Zuurstof is het doel

Na een ademteug vindt er in onze longblaasjes uitwisseling plaats van zuurstof en CO2 tussen lucht en bloed. Onze cellen hebben zuurstof nodig voor de verbranding van eiwitten, vetten en koolhydraten. Zonder zuurstof kan er geen verbranding plaatsvinden en worden hersenen, hart, lever en nieren al binnen paar minuten onherstelbaar getroffen door zuurstoftekort. Nu kun je zelf je zuurstofopname vergroten door dit te trainen. Veel mensen halen slechts oppervlakkig adem en we kunnen onze weerstand en daarmee onze gezondheid aanzienlijk vergroten door dagelijks ademhalingsoefeningen te doen. Deze introductie van Wim 'The Iceman' Hof kan ik je van harte aanbevelen.

Zelfregie en gezond verstand

In het verlengde van de definitie van Machteld Huber mis ik in de veelgevoerde COVID19-dialoog over onze fysieke omgeving de zelfregie. Ik hoor onze neoliberale voorman zeggen dat in je eentje hardlopen of fietsen mag, maar niet dat hij het adviseert. Het gevaar hangt in de lucht dat we in deze tijd nog meer tijd binnenshuis doorbrengen en minder in beweging zijn. Veel van de COVID19-slachtoffers hebben een matige gezondheid en deze cirkel moeten we volgens mij niet rond willen maken. Naast tóch voldoende bewegen en gezond eten, kunnen we nu zelf ook aan de slag met onze ademhaling. Ook kunnen we ons bewust worden van de luchtkwaliteit door de CO2-concentratie in huis te monitoren met een CO2-meter en daar naar te handelen. In onderstaand kader komen de verschillende aanvliegroutes samen om het risico op COVID19-besmetting te verkleinen. Ga voor én-én en niet voor of-of en gebruik je gezond verstand.


De gezonde gebouwgebruiker in tijden van COVID-19

Integraal kader voor verkleinen risico op COVID19-besmetting in onze fysieke omgeving.

Vind je het interessant om hierover verder te praten? Energietransitieversneller Enpuls organiseert over luchtkwaliteit in woningen binnenkort een rondetafelgesprek. Laat het weten als je mee wil doen.

Zoek verder binnen deze onderwerpen

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c148 c225 c243 c263 c298
‘Dit is impact: gasverbruik van 8 miljard kuub naar 2’

‘Dit is impact: gasverbruik van 8 miljard ...

Om de uitstoot van schadelijke broeikasgassen fors te verminderen, is massa noodzakelijk. Niet alleen de mensen die in verduurzaming geloven moeten in beweging ...

Lees verder

c21 c148 c225 c263 c265
Deze luchtbehandelingskast brengt verduurzaming dichterbij

Deze luchtbehandelingskast brengt verduurzaming ...

Maandenlang moesten we toekijken hoe de energieprijzen stegen tot nieuwe en absurde hoogtes. Hoewel de prijzen op het moment van schrijven iets lijken te dalen, ...

Lees verder

c21 c148 c225 c263
Klimaatsystemen worden slimmer, zuiniger én stiller

Klimaatsystemen worden slimmer, zuiniger én ...

Stijgende energieprijzen, personeelstekorten, transportproblemen en een toenemende vraag. De markt voor airco’s en lucht-water warmtepompen is volop in beweging. ...

Lees verder

c223 c244 c263
Whitepaper: Optimaal toepassen van de nieuwe geluidseisen voor warmtepompen

Whitepaper: Optimaal toepassen van de nieuwe ...

Deze whitepaper bevat inhoudelijke informatie over de nieuwe wetgeving, een toelichting op een aantal begrippen, verdere verdieping van de materie en informatie ...
c21 c148 c225 c263
Elke zone in je woning verdient eigen ventilatie

Elke zone in je woning verdient eigen ventilatie

Ventilatie is niet een kwestie van één oplossing voor je hele woning. Je huis is een verzameling van verschillende ruimten, die elk hun eigen ventilatie ...

Lees verder

c21 c148 c225 c263
Akoestische technieken om stil van te worden

Akoestische technieken om stil van te worden

Waar kun je beter een seminar over het onderwerp akoestiek organiseren dan in Beeld & Geluid? Vandaar dat DUCO, leverancier van oplossingen voor ventilatie ...

Lees verder

c21 c148 c225 c261 c263
‘Het begint met een energielabel, maar het draait om gedrag’

‘Het begint met een energielabel, maar ...

Door de verduurzaming en energietransitie staan installateurs voor steeds nieuwe uitdagingen. Voor een deel van die vraagstukken is energiemonitoring een belangrijk ...

Lees verder

c21 c148 c225 c243 c263
Energiezuinige ventilatie op basis van natuurlijk concept

Energiezuinige ventilatie op basis van natuurlijk ...

Terwijl we in onze gebouwen steeds meer energie besparen, valt het stroomverbruik van gebouwventilatie nog uit de toon. Door echter gebruik te maken van natuurlijke ...

Lees verder

c21 c185 c225 c263 c293
Strijd om de thermostaat

Strijd om de thermostaat

Duurzaam Gebouwd trapt 2023 af met het nieuwe, gratis digitale magazine Gezondheid. Met daarin een breed scala aan onderwerpen over het binnenklimaat in gebouwen. ...

Lees verder

c21 c54 c148 c263
Installateur steeds vaker ook adviseur energietransitie

Installateur steeds vaker ook adviseur energietransitie

Er zijn steeds meer mensen actief met het verduurzamen van hun woning. Naast de klimaatdoelen vormen ook de hoge energieprijzen een belangrijke drijfveer. Al deze ...

Lees verder

c21 c148 c225 c263
Antwoord op complexe vragen in installatiemarkt

Antwoord op complexe vragen in installatiemarkt

Maatschappelijke ontwikkelingen stellen steeds hogere eisen aan de apparatuur voor verwarming, ventilatie en koeling. Steeds meer mensen, bewoners én corporaties ...

Lees verder

c21 c148 c225 c263
De warmtepomp op weg naar 2026

De warmtepomp op weg naar 2026

Er heerste een gepaste ‘feestelijke’ stemming, afgelopen week tijdens het Congres Toekomst van de Warmtepomp. In het Louwman Museum werd stilgestaan ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up