Schouwburg Kunstmin in Dordrecht werd in de periode 2010-2014 volledig gerestaureerd en gerenoveerd om (opnieuw) te exploiteren. Hierbij heeft de architect maximaal gebruik gemaakt van de bestaande en aanwezige bouwmaterialen, onder andere om het monumentale karakter te behouden. Moderne, energiebesparende technieken op het vlak van verlichting, toneeltechniek, ventilatie en sanitair completeren het duurzame karakter.

Schouwburg Kunstmin werd in 1890 geopend als concertzaal, die plaats bood aan 1.200 mensen en uitzicht op een toneel met aan de zijkanten kleedkamers en kantoren. In de decennia erna volgden vele aanpassingen en uitbreidingen die het gebouw steeds opnieuw geschikt maakten voor exploitatie in die specifieke tijd. Bijvoorbeeld de toevoeging van een filmzaal.

Renovatie van rijksmonument

Oorspronkelijk wilde de gemeente Dordrecht aan het begin van deze eeuw een nieuw theater bouwen maar besloot uiteindelijk dat Kunstmin – inmiddels rijksmonument geworden – toch de moeite waard was om te renoveren en (opnieuw) geschikt te maken voor exploitatie. Daarbij in ogenschouw nemende dat de verbouwing voldoende inhoud moest hebben voor de komende 25 à 30 jaar.

Architectenbureau Greinier van Goor Huijten Architecten kreeg de opdracht, waarbij het behoud van het monumentale karakter van het pand, de technische aspecten (fundering- en gevelherstel en het vervangen van de installaties), functionele aspecten en restauratie centraal stonden. In het kader zijn de overige betrokken partijen weergegeven.

Fors, maar voorzichtig ingrijpen

Om aan alle – soms tegenstrijdige – eisen ten aanzien van exploitatie en behoud van het monumentale karakter te voldoen, is begonnen met het verwijderen van de toevoegingen die in de jaren 70 van de vorige eeuw zijn aangebracht. Verder zijn om en rond het toneel ingrijpende wijzigingen doorgevoerd om het toneel geschikt te maken voor moderne gezelschappen.

Werk in uitvoering (foto: Katarina Sledz)

Zo is het toneel verlaagd tot 1 meter boven straatniveau, zodat vrachtwagens hier kunnen lossen zonder lift. Verder zijn de kleedkamers aan de zijkanten van het toneel verwijderd en, samen met enkele kantoorruimtes en de artiestenfoyer, ondergebracht in het nieuwe achterhuis. In het verhoogde toneelhuis staat een belangrijk deel van de moderne theatertechniek, waaronder een groot aantal frequentiegeregelde lieraandrijvingen met energieterugwinning voor trekkenwanden.

Toneel verlaagd, kleine zaal ‘opgetild’

Door de verlaging van het toneel is ook de helling van de zaalvloer en het balkon aangepast, waarmee tevens de zichtlijnen zijn verbeterd. Een ‘briljante zet’ was het om de kleine zaal ‘op te tillen’ tot op hetzelfde niveau als de laadvloer van de decorwagens. Hierdoor kwam er ruimte vrij voor een kelder waarin de garderobe, toiletten en kluisjes zijn ondergebracht. Bovendien zorgde de toneelverlaging ervoor dat de kelder ook financieel een haalbare kaart, omdat er op deze manier minder problemen waren met de grondwaterstand. En last but not least bevorderde deze ingreep het visuele contact tussen de bestaande foyer en de nieuwe garderobe in de kelder. De kleine zaal is uitgerust met een tribune, die volledig is in te schuiven en de benodigde theater(hijs)technieken.

Naast alle bouwkundige aspecten is er binnen dit project nog veel meer gebeurd: variërend van kleurenonderzoek en restauratie van ornamenten en de oorspronkelijke theaterstoelen tot aan het nieuw inrichten van de horecaruimte en het nemen van maatregelen in het kader van de brandveiligheid.

Duurzame maatregelen

Hoewel het geschikt maken van een bestaand gebouw voor de komende 30 jaar op zich al het summum is van duurzaamheid, is met dit thema op meer vlakken expliciet rekening gehouden. Zo is voor de toneelvloer gekozen voor een reductie van meer dan 70% van het bestaande hardhout en is maximaal gebruik gemaakt van de bestaande bouwmaterialen.

Daarnaast zijn moderne technieken binnen de E- en W-installaties toegepast om het energieverbruik te minimaliseren. Zo sluit de schouwburg aan op het restwarmtenet van de vuilverbranding van de HVC. Hierdoor is de bestaande gasaansluiting vervallen. Verder is gebruik gemaakt van moderne regeltechniek en frequentiegeregelde pompen om energie te besparen. De ventilatie van de zalen is vraaggestuurd uitgevoerd op basis van de CO₂ concentratie, terwijl de grote zaal is voorzien van vrije koeling door benutting van de bouwkundige massa van de metselwerk kanalen en betonnen plenumbak. Veel verlichting is bovendien dimbaar en maakt in de meeste gevallen gebruik van ledlichtbronnen. De verlichtingssturing is bovendien deels op basis van bewegingsdetectie en in elk geval voorzien van een veegschakeling.

Een project waarnaar alle partijen met een goed gevoel terugkijken.

De gerenoveerde zaal. Het balkon en de zaal staan schuiner dan voorheen. Dit verbetert de zichtlijnen. De stoelen zijn volledig gerestaureerd. (foto: Jannes Linders)

Betrokken partijen bij renovatieproject Kunstmin

Greiner van Goor Huijten Architecten
IMd Raadgevende Ingenieurs
Theateradvies
Studio Makkink & Bey
Adviesbureau Peutz & Associes

Foto bovenaan: De nieuwe toneeltoren (foto: Jannes Linders)