Auteur: Tom de Hoog
Het familiebedrijf Thermaflex ontwikkelt, produceert en levert sinds 1976 wereldwijd slimme, hoogwaardige en duurzame oplossingen voor energie-efficiënte distributie van warmte en koude. Milieuvriendelijke productie, hergebruik van materialen, beperken van de bedrijfsfootprint en corporate social responsibility staan centraal voor topman Gerrit-Jan Baars.
Hoe gaan we Nederland verduurzamen?
“Het nul-op-de-meterverhaal vind ik, ook conceptueel, hartstikke goed als het erom gaat dat we onze woningen in de toekomst in principe energieneutraal kunnen maken. Maar wat er gebeurt, is dat we er vooral op individueel woningniveau naar kijken. Iedere woning moet liefst op elk moment van de dag energieneutraal zijn. Dan ontkom je er niet aan om, als je dat op gebouwniveau bekijkt, een enorme efficiëntieslag te maken. Daarbij moet je kostbare overcapaciteit installeren om zomer en winter, dag en nacht die woning van duurzame energie te voorzien. Kortom, op elk moment.”
Wat is het probleem daarmee?
"Helaas zijn veel duurzame energiebronnen niet permanent beschikbaar en is individuele opslag lastig en duur. Denk aan zon en wind. Natuurlijk kun je woningen of gebouwen met elkaar verbinden. Dan kun je door de schaalgrootte een deel van die te installeren overcapaciteit voorkomen. Of de investeringsbeslissing daarvoor een vrije keuze maken. Nogmaals: dát we al onze gebouwen zo veel mogelijk energieneutraal moeten maken, staat als een paal boven water. Ook wij zijn bezig daarvoor de systemen te ontwikkelen. Waarvan ik erg geschrokken ben, is de manier waarop we denken ons huidige gebouwenbestand 'even' energieneutraal te maken."
Dat vraagt om toelichting...
"Die uitdaging lijkt heel leuk en op dit moment worden er miljarden euro’s ingepompt. Laten we wel wezen, als je die uitdaging echt in zijn totaliteit bekijkt: het gaat in ons land om ruim 7 miljoen gebouwen, waarvan een overgroot deel nog moet worden verduurzaamd. Wat betekent dat bijvoorbeeld voor de investeringskosten? Daarmee is initieel 50 à 60 duizend euro en op termijn 25 duizend euro per gebouw gemoeid. Dat gaat voor die 1,8 miljoen woningen, die we met de Deal Stroomversnellingen Koopwoningen nul-op-de-meter willen maken, zo’n 45 miljard euro kosten. Dat is ontzettend veel geld. En al smeren we de verduurzaming uit over de komende 10 jaar, dan is het nog steeds 4,5 miljard euro per jaar."
Niet doen dan maar?
"Goed, we gaan er 10 jaar over doen en maken 180 duizend woningen per jaar energieneutraal. Plaats het in lijn met de huidige nieuwbouwproductie per jaar. Ik denk dat we 75 duizend nieuwbouwwoningen per jaar kunnen opleveren als we heel erg ons best doen. Dat is echt al heel veel en dan moeten alle aannemers in Nederland meedoen. Ofwel, die 180 duizend per jaar extra renoveren, redden we gewoon niet binnen afzienbare termijn."
2020 wordt een lastige dus?
"Erger nog, het kost allemaal vreselijk veel geld en we hebben de capaciteit niet om het waar te maken. Zo verduurzamen is dus niet de beste manier, terwijl we er wel heel veel geld aan uitgeven en het enorm veel inspanning kost. Dat gaat ten koste van alternatieven die op een effectievere en snellere manier kunnen bijdragen aan het behalen van onze energie- en klimaatdoelstellingen."
Wat moeten we dan wel doen in Nederland volgens u?
"Energieneutrale nieuwbouw stimuleren. Daar zijn de kosten veel beperkter. En vooral ook kijken op gemeenschapsniveau, zoals ze dat al heel lang doen in Denemarken en in Oostenrijk. Daar kijkt men lokaal welke natuurlijke energie- en restwarmtebronnen er zijn en probeert die inzetbaar te maken. Dan kijk je ook naar wat de koppeling met gebouwen nu direct of op korte termijn oplevert als het gaat om verduurzaming van elektriciteit en warmte. Vooral de traditionele nutsbedrijven kunnen hier een belangrijke rol in spelen. Zo besparingen en verduurzaming realiseren is veel goedkoper en gaat veel sneller."
Zijn daar hier ook voorbeelden van?
"Kijk naar Purmerend\. Daar was een sterk verouderde stadsverwarming, die problemen gaf. Dat netwerk is met een nieuwe visie en dynamiek, mede met onze leidingsystemen, in 5 jaar tijd opgewaardeerd en is van een zware verliespost nu in een break-evensituatie terechtgekomen wat de exploitatie betreft. In november wordt een biowarmtecentrale in gebruik genomen, die gestookt wordt met houtsnippers van Staatsbosbeheer en die in één klap 80% van de warmtebehoefte van de gemeente Purmerend verduurzaamt. Dit komt ten goede aan alle belanghebbenden. Het gaat dan wel over 20 duizend gebouwen die in 5 jaar tijd zijn verduurzaamd. Dat soort slagen zijn wel te maken en meer grote steden zijn dan ook bezig netwerken te bouwen om lokale duurzame bronnen in te gaan zetten voor energievoorziening." (hierover staat een artikel in Duurzaam Gebouwd Magazine #26, red.)
Kan elke gemeente zo de energievoorziening verduurzamen?
"De vraag is wanneer kleinere gemeentes en dorpen hieraan toekomen en hoe ze het gefinancierd en geïmplementeerd krijgen. Er moet een versnelling in komen. Het aanleggen van de benodigde netwerken is de bottleneck niet. Daar staat 20 jaar voor, maar ik kan voorrekenen dat het ook in 4 jaar kan. De overheid vergeet dat de verduurzaming van energie de lokale gemeente-economie een geweldige impuls kan geven. Geld voor energie gaat nu naar de energieleverancier en uiteindelijk naar het Midden-Oosten of Rusland, maar bij lokale opwekking is de gemeenschap ook de ontvanger van die gelden. Het gaat dan om miljoenen euro's aan inkomsten voor een gemeenschap, dat is veel geld. Dus dat denken over verduurzamen moet veranderen. Op macro-economisch niveau maar ook als het om bedrijven gaat, want de huidige regels frustreren ook duurzame productie."
Waarom is dat zo?
"Thermaflex maakt alle producten uit recyclebaar materiaal. Als wij alle gebruikers aanbieden dat materiaal over zoveel jaar weer terug te nemen, dan is dat een belofte die als verplichting aan het bedrijf wordt verbonden (en aldus op de balans komt). Als ik die verplichting jaar over jaar toevoeg – onze producten gaan 50 jaar mee – dan bestaat mijn bedrijf straks bijna uitsluitend uit verplichtingen. Tegenover die verplichting heb ik dan niets, want pas bij terugname voeg ik het weer toe aan de grondstofvoorraad. Zo gaat mijn bedrijf kopje onder, dus kan ik beter geen 'duurzame' verplichting aangaan. Dat klopt toch niet? Circulair denken wordt gefrustreerd door oude regels, zoals die onder andere door de accountancy toepast moeten worden. Daar zouden we ook eens heel kritisch naar moeten kijken."