Henk en Ingrid zijn onzeker over gasloos bouwen. Logisch. Tal van bouwpartijen preken voor eigen parochie. Uneto-VNI wil dat installateurs enablers worden. Neprom focust op BENG, NoM en ZEN. Landerel Energy pleit voor ultra-diepe geothermie en de overheid probeert alle touwtjes aan elkaar te knopen. Ga er maar aan staan als Henk en Ingrid zijnde. Toch was de Bouwpoort-bijeenkomst op 10 april over gasloos bouwen amusant en inspirerend. Hierbij de highlights.
Gasloos bouwen is nogal een dingetje. Toch zijn sommige aspecten van dit kolossale vraagstuk wellicht simpel. De keuze voor ultra-diepe geothermie (UDG) is er zo een. Volgens Johan Herman de Groot, DGA van ingenieursbureau Landerel Energy, moet Nederland massaal overstappen op UDG (diepte: 4.000 tot 6.000 meter). Alle andere energieopties hebben immers onoverkomelijke nadelen. Fossiele energie is eindig en vervuilend. Wind- en zonne-energie zijn weersafhankelijk. Biomassa produceert COâ‚‚. Voor kernenergie is geen draagvlak. WKO is ongeschikt voor grootschalige toepassing en ‘gewone’ geothermie levert alleen warmte. Dan is de keuze toch snel gemaakt?
Herman de Groot brak dus een lans voor UDG tijdens ‘Bouwpoort’ op 10 april in het Haagse congrescentrum Nieuwspoort, want UDG levert maar liefst drie waardevolle ‘producten’ op: elektriciteit, warmte en koude. De potentie is ongekend: 11.000.000 PJ aan warmte kan ermee worden opgewekt. Onze totale warmtevraag is ondertussen maar 654 PJ per jaar, en de elektriciteitsvraag is nog lager: 273 PJ.
“Onze bodem biedt genoeg energie voor 1.200 jaar”, stelde de DGA van Landerel Energy. “Hier ligt een kans op snelle verduurzaming, vooral in het westen van Nederland.” Of het echt zo simpel is, laten we in het midden. Feit is dat de overheid met onorthodoxe maatregelen zal moeten komen om het verduurzamingsvraagstuk aan te pakken. Een flink aantal van die mogelijkheden werden opgedist tijdens de bijeenkomst in Nieuwspoort.
Personeelstekort
Het was Doekle Terpstra, voorzitter van installateurskoepel UNETO-VNI, die Henk en Ingrid weer uit de mottenballen haalde in Nieuwspoort. Terpstra: “Er is veel onzekerheid bij Henk en Ingrid, met name over ‘gasloos’ in de bestaande bouw. Om echt resultaat te boeken, moeten wij als UNETO-VNI het voortouw nemen. Geen sector kan meer zonder installatietechniek. Installateurs moeten enablers worden en dat kan niet als ze de rol van onderaannemer blijven spelen. Kuijpers Installaties laat zien hoe het ook kan. Voor de verbouwing van het Eindhovense stadhuis zijn zij de hoofdaannemer. Als onderaannemers doen installateurs Nederland tekort want ze bereiken een suboptimaal resultaat.”
Terpstra stelde ook dat de bouwpartijen het van gas los-vraagstuk integraal zullen moeten aanpakken met ‘ketensamenwerking’. Het streven is nobel, maar als het al lukt om goed samen te werken in de keten, doemt meteen het volgende levensgrote probleem op: personeelstekort in alle technische branches. Terpstra: “De installatiebranche kan het werk volstrekt niet aan. We komen nu al 20.000 mensen tekort op een totaal van 150.000. Dat aantal gaat naar 40.000.”
Terpstra bracht nogmaals de eind maart gelanceerde ‘klimaatcoalitie’ onder de aandacht. Vanaf 2021 mogen huiseigenaren hun cv-ketel alléén nog vervangen in combinatie met een hybride warmtepomp, zonneboiler of ander duurzaam alternatief. Dat staat in een manifest dat UNETO-VNI, Energie Nederland, Greenpeace en andere organisaties onlangs presenteerden. In Nederland zijn jaarlijks 350.000 cv-ketels toe aan vervanging. De coalitie moet bijdragen aan snellere verduurzaming.
Lenteakkoord
Serieuze problemen vragen om serieuze ambities. Dat bleek wel uit het verhaal van Ferdi Licher, directeur Bouwen & Energie van het Ministerie van BZK. Het begint, zo zei Licher, voor de overheid met twintig aardgasvrije wijken in 2018. Dat aantal moet naar 100 in de komende jaren. Verder worden vergunningen voor nieuwbouw met aardgas niet meer afgegeven. De cv-ketel wordt uitgefaseerd, energieprestatie-eisen worden aangescherpt, evenals de eisen aan circulair bouwen, tenders worden uitgeschreven voor wind op zee en nieuwe financieringsvormen worden ontwikkeld zoals bijvoorbeeld gebouwgebonden financiering.
Claudia Bouwens van Neprom, programmaleider van het Lenteakkoord uit 2008, gaf in Nieuwspoort een presentatie over de uitdagingen van gasloos bouwen in de nieuwbouw. Bouwens: “Aardgasvrij plus BENG, daar zetten wij op in. Ons platform bestaat uit 56 bedrijven die staan voor BENG, NoM of ZEN. Met de ZEN-themagroep hebben we vijf manieren gevonden om onze doelstellingen te halen: pv-panelen, warmtepompen, warmtenetten, groen gas met biomassa en centraal opgewekte elektriciteit. Opties kunnen gecombineerd worden om energieneutraal of energieleverend te worden.”
De een na de ander kwam met ferme uitspraken. Neem Anne-Jo Visser van de gemeente Utrecht. De snelstgroeiende stad van Nederland heeft nog altijd 117.000 woningen met een aardgasaansluiting en 35.000 woningen die zijn aangesloten op de stadsverwarming. En nog een ander dingetje: van alle Utrechtse kantoren scoort 50 procent slechter dan energielabel C. Visser: “Er is werk aan de winkel, en een forse investeringsopgave richting betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam. We gaan echt heel veel handjes nodig hebben.”
Discussie
Ook bouwbedrijven moeten kleur bekennen. Zo kondigde bouwbedrijf Ballast Nedam op 5 september 2017 in Cobouw al een ‘historische koerswijziging’ aan met de belofte nooit meer een woning in de markt te zetten die op gas draait. Onno Dwars, directeur van Ballast Nedam Development, ook aanwezig in Nieuwspoort, bracht het nog maar eens fijntjes onder de aandacht. En zo klotsten de ambities royaal over de plinten op deze mooie lenteavond in Den Haag. Laat nou net de overheid zelf een tegendraads signaal afgeven...
Tijdens de afsluitende discussie kwam namelijk de renovatie van het Binnenhof volgens de huidige regels van het Bouwbesluit ter sprake. De renovatie van het gebouw uit 1230 zal bijna een half miljard euro gaan kosten. Maar EenVandaag ontdekte dat er vrijwel niets in de plannen staat over ‘gasloos’ of ‘energieneutraal’. Vreemd signaal gezien de huidige tijdgeest, vindt u niet? Ferdi Licher van het Ministerie van BZK kwam er in Nieuwspoort dan ook niet helemaal uit: “Ja, euhhh… dat is nogal een ingewikkeld project.”
Licher werd gered door de gong: een toevallige reactie uit de zaal. De Tweede Kamer had zich namelijk net over de kwestie uitgesproken. Een meerderheid blijkt voorstander te zijn van volledig duurzaam. “Op het Binnenhof wordt nu al vrijwel geen gas verbruikt”, reageerde minister Ollongren via haar woordvoerder. “Voor warmte wordt nu gebruik gemaakt van stadsverwarming, de keukens gebruiken elektrische apparatuur. Gasgebruik blijft beperkt tot enkele boilers in de grafelijke zalen en een deel van de Tweede Kamer.” Oef, dat ging maar net goed. Nu nog realiseren, dat gasloze Binnenhof. Wordt vervolgd.