Warmtenetten zijn in de energietransitie een kans voor open doel. De praktische toepassingen en belemmeringen zijn een kolfje naar de hand van Tom Emons (Ennatuurlijk). “Iedereen ziet wel dat een warmtenet waarde toevoegt, maar we zijn als het ware aan gas verslaafd.”
Tekst: Ysbrand Visser
Foto boven: Start uitbreiding Warmtesingel Breda, foto door Heijmans
Natuurlijk moeten er in talloze Transitievisies Warmte nog definitieve keuzes worden gemaakt. Welke warmtebron gaat per wijk of straat de oplossing vormen? Ondertussen liggen er overal in het land al warmtenetten, soms met een bedaagd imago, maar met florissante perspectieven voor de toekomst. Neem Breda, dat via een omvangrijk warmtenet (Midden- en West-Brabant) is aangesloten op de Amercentrale in Geertruidenberg. In de jaren tachtig ontstond deze vorm van stadsverwarming, die nu voor veel regio’s en wijken het slimme antwoord kan worden op de belangrijkste vragen uit de energietransitie.
“Als het maar duurzaam is”, stelt Tom Emons (operationeel directeur bij Ennatuurlijk) daar nadrukkelijk bij. Terwijl hij gelijktijdig beseft dat we in een overgangsfase zitten. We moeten nog afscheid nemen van steenkool, maar ook het gebruik van biomassa staat ter discussie. Zo zal de Amercentrale vanaf dit jaar het verbranden van steenkool aanzienlijk terugdringen en op 80% biomassa uitkomen. “Dat gaan ze in 2020 zeker halen en die biomassa zien wij vervolgens als een transitiebrandstof.”
Bij de zoektocht naar betere bronnen voor het net kijkt Ennatuurlijk naar beneden. “Een belangrijke stap die we zetten is de zoektocht naar aardwarmte. Op meerdere locaties investeren we in onderzoek, ontwikkeling en we staan zelfs op het punt om echt een locatie te realiseren. Zo wordt de kans steeds groter dat we in Plukmade gaan boren. Dat doen we ook om ervan te leren. Hoe werkt dat, hoe ziet zo’n bedrijfsvoering eruit en hoe ontsluit je warmte in het bestaande net, met verschillende temperatuurregimes? We verwachten echt dat dit in de toekomst een significant deel van de productie van warmte gaat innemen.”
Leren
Ondertussen is Ennatuurlijk druk bezig met meer reguliere investeringen. Zoals in het warmtenet in Breda, waarop al ongeveer 17.000 woningen en 200 bedrijven zijn aangesloten. Daar wordt de komende jaren via de singels en het centrum een verbinding aangelegd tussen het noordelijke en zuidelijke deel van het al bestaande net. Hiermee wordt als het ware een cirkel gesloten, vandaar de toepasselijke benaming Warmtesingel Breda. Ondanks de leeftijd van dertig tot veertig jaar verkeert het net in Breda, dat in kleine stapjes is gegroeid, in een goede staat van onderhoud. Doorgaans betrof die uitbreiding steeds nieuwbouwwijken, waar de aanleg relatief eenvoudig is. Dit keer komt ook bestaande bouw aan bod, wat een grotere uitdaging is.
Warmtesingel Breda
“De Warmtesingel is voor ons echt een voorinvestering. Dankzij enkele grotere klanten die worden aangesloten, is er iets van een business case, maar het houdt nog niet over. Het is uiteindelijk de bedoeling om ook hier bestaande woningen van het gas af te halen. Samen met de gemeente Breda en de woningcorporaties in dat gebied hebben we de intentie uitgesproken om de komende jaren dat puzzelstukje ook daadwerkelijk in de puzzel te kunnen drukken. Deze vijf kilometer is primair bedoeld om 5,000 woningen en 100 bedrijven van het gas af te halen. Op de tweede plaats is er ook een technisch belang. De aansluiting van het noordelijke op het zuidelijke net maakt het voor de bedrijfsvoering beter. Je kunt dat gebied dan van twee kanten voeden en komt wat betreft afhankelijkheid en betrouwbaarheid op een hoger niveau. Je kunt het net zo verder optimaliseren en balanceren en uiteindelijk weer extra woningen van het gas afsluiten.”
Ook diverse blokken van woningcorporaties komen aan de beurt, maar hele wijken met ook particulieren aanpakken is andere koek, beaamt Emons. “Het omzetten van gas naar ons product in de bestaande bouw is een competentie waar we nog niet heel veel ervaring mee hebben. Dan gaat het ook over hoe je bewoners verleidt met het product. Iedereen ziet wel dat een warmtenet waarde toevoegt, maar gas is een heel comfortabel product. Daar zijn we als het ware aan verslaafd. Dus overstappen naar een andere oplossing, ook een meer duurzame, is niet vanzelfsprekend.”
Wanneer bovendien particulieren in een bepaalde wijk in beeld komen, gaat de collectiviteit een rol spelen. Emons: “Je hebt een minimale hoeveelheid klanten nodig om het rendabel te maken. Samen met de gemeente gaan we leren hoe we dat zo goed mogelijk kunnen organiseren. Als straks de Transitievisies Warmte en de wijkgerichte aanpak helder zijn, zal voor bepaalde wijken een warmtenet dé logisch oplossing zijn.”
Sexy
“Wij moeten er nu voor gaan zorgen dat we afkomen van het imago van een stadsverwarming. Dat was niet het meest sexy product, waarbij de klant het duur vond en dacht weinig keuze te hebben. Wij moeten nu laten zien dat we juist een mooi en aantrekkelijke product leveren met een uitstekende dienstverlening. Dat doe je met een goed en transparant verhaal. Wat is ons product wel en wat niet? Wat kost het en hoe ga je slim om met duurzame warmte?”
Transitievisie Warmte
“De voortgang van die visies verschilt per gemeente”, aldus Emons. “De ene gemeente is wat actiever dan de andere. Over het algemeen zitten we wel aan tafel en kunnen we meedenken en -praten. Het is ook wel een beetje spannend. Je praat toch over de definities van wat nú duurzaam is en wat láter? En om hoeveel woningen gaat het en met welke snelheid? De ene gemeente is ambitieus en wil in 2040 klaar zijn en de andere wacht liever af. Misschien wordt het niet zo gezegd, maar zo voelt het soms wel. Ze stappen dan liever in als er meer duidelijkheid is ontstaan over bewezen technieken en de schaalbaarheid. Dat is best spannend.”
In dat kader denkt Ennatuurlijk ook na over het aanbieden van thermostaten en het helpen met isoleren. “Tegelijkertijd ontwikkelen we technieken”, vervolgt Emons, “om ervoor te zorgen dat ons warmtenet ook echt een rendabel product blijft. Duurzaam en op de lange termijn betrouwbaar. Wij voelen echt die maatschappelijke verantwoordelijkheid om die energietransitie voor elkaar te krijgen. Daarbij zijn we overtuigd van onze eigen kracht en willen we laten zien dat we het goed met de klanten voor hebben.”
Ennatuurlijk is een private onderneming met pensioenuitvoeringsorganisatie PGGM als grootaandeelhouder. PGGM werkt zonder winstoogmerk, waardoor naast het veilig investeren van pensioengelden ook het maatschappelijk belang hoog genoteerd staat. Emons: “Wij zijn niet van de woekerwinsten en willen juist meehelpen aan het versnellen van de energietransitie. En dat kan alleen maar als gemeenten, woningcorporaties en eindgebruikers enthousiast zijn over ons product. Alleen dan zetten mensen de deur open om van hun cv’s af te komen. Maar dan moet het betrouwbaar, comfortabel, betaalbaar en bovenal duurzaam zijn.”
Corona
Kwam door de coronacrisis de warmtelevering in gevaar? Tom Emons: “Het was eigenlijk een mooie test, waarbij we ons niet zoveel zorgen hebben gemaakt. We zijn zo gedimensioneerd dat we fluctuaties goed kunnen opvangen. We zitten niet krap en hebben piek- en back-upinstallaties continu klaarstaan om bij te springen. De warmte komt dan van bio-oliegestookte ketels, maar ook van een forse hoogrendementsketel die op gas draait.
Van corona zelf hebben we niet veel last, behalve van bedrijven die in liquiditeitsproblemen komen. We hebben echter gehoor gegeven aan de oproep om coulant te zijn. We hebben verder wat minder afgezet aan bedrijven, maar aan andere kant was er iets meer verbruik door thuiswerkers. Ook in onze projecten was de impact beperkt. Onze partner Heijmans heeft prima gedeald met de nieuwe situatie. Een werkbespreking vindt buiten plaats in een grote cirkel, er wordt geen gereedschap uitgewisseld tussen medewerkers en als je bij bepaalde laswerkzaamheden in duo’s moet werken, gaat het om vaste duo’s. In sommige projecten was er zelfs een beetje voordeel, omdat er minder verkeer was.”
Dit artikel is ook te lezen in Duurzaam Gebouwd Magazine #48, dat op 2 oktober is verschenen. Lees hier gratis het hele magazine.