Veel Warmtetransitievisies zijn inmiddels klaar en opgeleverd, waarna het de vraag is: hoe nu verder? TAUW is in veel gemeenten hierbij betrokken en heeft volop ideeën over het vervolg. In een speciaal webinar op 25 januari gaan verschillende gemeenten en adviseurs van TAUW en Natuur en Milieu Overijssel daar dieper op in.
Na het vaststellen van een Transitievisie Warmte verschuift de focus nu naar de Wijkuitvoeringsplannen (WUP) en de fase tussen die twee. In het webinar op 25 januari komen voorbeelden aan bod van de acties die in deze tussenfase genomen kunnen worden. “Door lessen en dilemma’s te delen van gemeenten die in verschillende fases zitten, helpen we ieder die binnen een gemeente bezig is met de warmtetransitie in de keuzes voor de volgende stappen. Een van de belangrijkste lessen gaat over het betrekken van inwoners en dat is in onze ogen essentieel voor het slagen van de warmtetransitie”, aldus Esther Snepvangers (adviseur energietransitie, TAUW).
Kansen
Twee gemeenten en een samenwerkingsverband van vier gemeenten, die in de warmtetransitie elk in een andere fase zitten, geven op 25 januari extra inzicht in dit alles. Snepvangers: “Zo is de gemeente De Fryske Marren de Transitievisie Warmte nog aan het afronden, maar is wel al bezig om samen met een bewonersinitiatief onderzoek uit te voeren naar de kansen in hun dorp en aan het bedenken hoe ze andere inwoners kunnen meenemen in hun enthousiasme.”
“De gemeente Enschede”, vervolgt Snepvangers, “staat aan de start voor het maken van een Wijkuitvoeringsplan voor de wijk Twekkelerveld. De eerste stap voor deze wijk is daarmee gezet, maar hoe nu verder? Hoe kom je tot gedragen, af te wegen technieken, passend bij de inwoners, bebouwing en welke passende duurzame bronnen zijn beschikbaar?”
“Het samenwerkingsverband Energie van Noordoost Twente van de gemeenten Dinkelland, Tubbergen, Losser en Oldenzaal is al vergevorderd met het gezamenlijk opstellen van zeven Wijkuitvoeringsplannen. Zij bespreken welke ervaringen ze hebben opgedaan, hoe het is om in een samenwerkingsverband aan de Wijkuitvoeringsplannen te werken en voor welke dilemma’s ze hebben gestaan.”
Participatie
Vervolgens vormt de participatie van inwoners de volgende belangrijke stap. Snepvangers: “In de participatie van de warmtetransitie is veel te winnen. Voor de Transitievisies Warmte geldt dat deze nog vrij ‘hoog over’ zijn en daardoor minder interessant voor inwoners. De Wijkuitvoeringsplannen zullen voor hun echter grote impact hebben, maar er zijn nog grote stappen te zetten in de wijze van het bereiken, meenemen en laten deelnemen van en samenwerken met de mensen.”
“We zien bijvoorbeeld op bewonersavonden vooral één groep meedoen: enthousiaste, maar veelal oudere, blanke mannen. We zijn altijd erg blij met hun input, maar missen hiermee een heleboel andere mensen uit de samenleving. Om iedereen te bereiken zal participatie een intensief uitgebreid proces moeten gaan worden.”
“Tijdens de coronapandemie zijn we overgestapt naar digitaal werken. Dit heeft erg veel voordelen in het proces opgeleverd. Er is meer tijd en geld, stakeholders kunnen makkelijker en vaker bijeenkomen, inwoners sluiten makkelijker aan bij digitale bijeenkomsten en informatie kan worden opgeslagen en gedeeld. We zien echter dat de uitvoering van de transitie een stuk persoonlijker wordt en meer impact heeft op inwoners. Het wordt dan belangrijk om mensen live te ontmoeten, zodat er meer ruimte is voor persoonlijke vragen en afstemming. Dit draagt bij aan het vertrouwen van de samenleving. De wijze waarop participatie het meest effectief is, verschilt per regio en zelfs per dorp of buurt.”
Bredere impact
“Op weg naar de Wijkuitvoeringsplannen voorzien we verschillende kansen en uitdagingen. Ten eerste zien we als grote kans dat de Wijkuitvoeringsplannen bredere impact kunnen hebben dan alleen de warmtetransitie. Zo kan er bijvoorbeeld samengewerkt worden met het sociaal domein. Door voor de energietransitie de wijk in te gaan, kan een beter beeld gevormd worden over welke uitdagingen inwoners verder nog hebben.”
“Een andere kans ligt in het verlengde hiervan: het benutten van koppelkansen door verschillende werkzaamheden te combineren. Hierdoor wordt ook een betere interne samenwerking binnen de gemeente ontwikkeld. Er liggen met name directe koppelkansen in de opgave ten behoeve van klimaatadaptatie en biodiversiteit.”
Techniek
In een WUP komt te staan hoe en wanneer een wijk van het aardgas af gaat en op welk warmte-alternatief een wijk over gaat. Dit is meer het technische deel van een WUP. Snepvangers: “Transparantie in de afweging van technieken is daarin zeer belangrijk en het transparant doorrekenen van de technische en financiële haalbaarheid is hier key. TAUW gebruikt daarvoor de zelf ontwikkelde WarmteThuisTool. Daarnaast zijn er nog de aspecten communicatie en participatie: wie betrek je wanneer, hoe communiceer je en met wie werk je samen?”
“Het bepalen van warmte-alternatieven doen we in verschillende stappen, waarbij we het vooral belangrijk vinden dat inwoners achter de alternatieven staan. Als eerste stellen we daarom met inwoners een lijst van criteria op. Voorbeelden van criteria zijn betaalbaarheid, eigen regie of impact op de woning. Aan de hand van deze lijst toetsen we alle warmte-alternatieven die op dat moment beschikbaar zijn met een impact-analyse. We laten daarna de eerste technieken afvallen.”
Businesscase
“De technieken die overblijven analyseren we. Welke technieken zijn kansrijk en welke zijn technisch en/of financieel echt niet haalbaar? Na deze stap bepalen we weer samen met inwoners met welke technieken we willen doorgaan. Voor de technieken die overblijven stellen we vervolgens een businesscase op. Met de WarmteThuisTool bepalen we daarvoor op pandniveau de eindgebruikers- en investeringskosten. We kunnen zowel jaarlijkse kosten, als investeringskosten bepalen. Ook kunnen we met deze tool in 3D inzichtelijk maken hoe een warmtenet komt te liggen, hoe lang het wordt en hoeveel het gaat kosten.”
Een WUP wordt volgens Snepvangers uiteindelijk pas een succes als bij de totstandkoming alle stakeholders op een transparante manier betrokken zijn geweest en inspraak kunnen hebben gehad in het WUP. “Essentieel voor een WUP is dat het draagvlak moet hebben onder de inwoners van de wijk waarmee aan de slag wordt gegaan. Het creëren van draagvlak en draagkracht voor de warmtetransitie is wel een duidelijke uitdaging. Uiteindelijk moet iedereen mee, maar veel mensen willen of kunnen op dit moment nog niet mee. Hoe we iedereen gaan bereiken en meekrijgen is naar ons inzien 80% van de uitdaging.”
“Naast de inwoners”, besluit Snepvangers, “is het ook belangrijk om voor draagvlak te zorgen onder de professionele stakeholders, zoals de woningcorporaties, netbeheerders en waterschappen. Wat ons betreft maakt het proces richting een WUP, een WUP succesvol. De goede inhoud volgt dan vanzelf, omdat je het WUP samen opstelt met alle betrokkenen.”
In het webinar van TAUW op 25 januari komen de volgende sprekers aan het woord:
- Hylke Hekkenberg, beleidsmedewerker duurzaamheid en milieu, gemeente De Fryske Marren
- Bert Kleen en Maike Steegink, projectleider wijkuitvoeringsplannen, Energie van Noordoost Twente
- Jeroen Wolbrink, projectmanager, gemeente Enschede
- Martijn Wubbolts, projectleider natuur en ruimte, Natuur en Milieu Overijssel
Bekijk alle info en het programma op deze webpagina.
Een voorproefje van dit webinar gaf TAUW op 11 november, met een presentatie van Alette Beerling tijdens het online event Warmtetransitievisies 2021.
Foto boven: Enschede (Shutterstock)