In tien jaar tijd hebben de gemeente Cuijk en woningcorporatie Mooiland de wijk ‘De Valuwe’ nieuw leven ingeblazen. Van der Heijden bouw en ontwikkeling heeft gezorgd voor zo’n honderd nieuwe sociale huurwoningen, waaronder 41 BENG-woningen. “De BENG-eisen bieden meer zekerheid dat een woning minimaal energielabel A+ krijgt.”
In de jaren zestig gold ‘De Valuwe’ als eerste uitbreidingswijk van het Brabantse dorp Cuijk. Dertig jaar later kende deze wijk veel sociale problemen, waardoor de gemeente en woningcorporatie Mooiland besloten tot een herstructureringsplan. Ook de bewoners zelf dachten hierover mee, vanuit de wijkraad. “Het ging om een sociale en een fysieke aanpak van de wijk”, vertelt projectontwikkelaar Jeroen Fiselier van Mooiland.
BENG
“Van de 750 woningen die in ons bezit zijn, hebben we er 250 gesloopt. Daarvoor hebben we 210 nieuwbouwwoningen laten terugkomen. Door hierbij ook de stratenindeling aan te pakken, hebben we kunnen zorgen voor een ruimere opzet van de wijk met een andere structuur.” Deze fysieke wijkaanpassingen gingen van start in 2010, toen duurzaamheid nog geen rol speelde. “We hielden ons aan het Bouwbesluit”, vertelt Lennart Zwijsen, technisch adviseur bij Mooiland. Pas bij de vierde en laatste fase, waarvoor de planning in 2014 van start ging, werd de energetische verduurzaming erbij betrokken.
“In die tijd presenteerde het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de eerste plannen voor bijna energieneutrale gebouwen (BENG). In tegenstelling tot de EPC-normering bieden de BENG-eisen meer zekerheid dat de woning minimaal een energielabel A+ gaat krijgen. Dat vonden we een goed argument om met deze nieuwe systematiek aan te slag te gaan”, legt Zwijsen uit.
Eerste BENG-woningen
Hierbij zocht Mooiland de samenwerking met Van der Heijden bouw en ontwikkeling uit het nabijgelegen dorp Schaijk. Op basis van een onderhandse aanbesteding had dit Brabantse bouwbedrijf al gezorgd voor 58 sociale huurwoningen in De Valuwe, fase drie van de wijkrevitalisatie. “Niet alleen was de vierde en laatste fase een spiegeling van fase drie”, legt Fiselier uit. “Ook hadden we in die laatstgenoemde fase prettig met Van der Heijden samengewerkt en werken we al meer dan vijftig jaar samen. Daarom vroegen we hen om bij te dragen aan de totstandkoming van de BENG-woningen.”
Ook voor het bouwbedrijf betekende dit een experiment, geeft projectontwikkelaar Lauran van Poppel aan: “Op basis van de eerste gepresenteerde BENG-ideeën heeft onze vaste partner Archifit Total Enginering een voorspelling gedaan over waaraan de te realiseren woningen moesten voldoen. Hierbij is de trias energetica als basis genomen, wat heeft geresulteerd in strengere eisen voor de luchtdichtheid en de vloer-, gevel- en dakisolatie. De landelijke BENG-eisen zijn later bijgesteld (zie kader, red.), waardoor de woningen in De Valuwe over andere prestaties beschikken dan de richtlijn die vanaf 1 januari 2021 officieel geldt.”
Dit beaamt Zwijsen: “Met de nieuwe BENG-norm hoef je minder te isoleren, maar dit komt weer terug bij BENG 2. Als de schil minder isoleert, moet je juist meer doen qua energiezuinige installaties en opwekking.”
Daarbij wilde Van der Heijden voor woningen zorgen die de huurders gemak bieden. “Het zijn woningen geworden die van zichzelf al goed en eenvoudig in gebruik zijn”, vertelt Van Poppel. “Om dit te bereiken hebben we onder meer gekozen voor ruimte-onafhankelijke vloerverwarming, triple-beglazing, zonwering, een ventilatie-wtw-unit en een lucht/water-warmtepomp.”
Nutsvoorzieningen
Ook zijn de BENG-woningen allemaal gasloos, terwijl dat destijds nog niet verplicht was. Van Poppel vervolgt: “Terwijl Mooiland in fase drie voor de sloopwerkzaamheden, de straten en nutsvoorzieningen zorgde, hebben wij dat in fase vier gedaan in opdracht van Mooiland. Zelfs het leegstandsbeheer. In onze gesprekken over fase vier hebben we aangegeven dat wij het hele proces sneller kunnen uitvoeren dan de vier jaar, waarin fase drie is uitgevoerd. Dat is ook gelukt, met dank aan de goede samenwerking met Mooiland, de gemeente Cuijk en de nutsmaatschappijen.”
En ook dankzij Fairhomes, het prefabconcept van Van der Heijden. Van Poppel: “Dit is eenvoudig aan te passen aan de wensen van een opdrachtgever en verhoogt de kwaliteit. Het is een flexibel concept tussen ketenpartners, geen star fysiek concept. Qua plattegrond en architectuur is alles mogelijk. Met Fairhomes bouwen we huur- en koopwoningen in zestig dagen tijd per woning. De 41 sociale huurwoningen hebben we in zeven maanden gebouwd.” Die snelle uitvoering was een onverwachts mooie opsteker voor Mooiland, geeft Fiselier aan. “Daarnaast waren we positief verrast door de kennis die Archifit in huis heeft.”
Vanuit het stedenbouwkundig plan is ook een groot groen park in de wijk gerealiseerd. “De groenvoorzieningen waren te veel verspreid”, vervolgt Fiselier. “Daarom planden we een centraal park om aan te wonen, in te kunnen spelen en in het groen te kunnen wandelen. Zo kunnen de groenvoorzieningen ook een rol spelen op sociaal gebied en zorgen voor verbinding in De Valuwe.”
Sociale aanpak
Eenzelfde sociale functie is bedacht voor de multifunctionele accommodatie die in de voormalige Jozefkerk is gebouwd. Zwijsen vertelt: “Vanwege de teruggang in kerkbezoekers heeft de parochie besloten om dit kerkgebouw te verkopen. De gemeente heeft hierop direct gereageerd door dit gebouw te kopen en dit te herontwikkelen tot een duurzame multifunctionele accommodatie op een centraal punt in de wijk. Vanwege het monumentale karakter van dit gebouw, heeft de gemeente dit gebouw niet aan de buitenkant mogen aanpassen.”
Vanuit deze zogeheten MFA De Valuwe worden inmiddels diverse activiteiten georganiseerd: zo is er een ontmoetingsruimte voor de wijkbewoners, zijn er diverse vergaderzalen en kunnen er in de keuken cursussen en demonstraties worden verzorgd. Daarnaast zorgt een sociaal kernteam voor zorg en welzijn op het gebied van sociaal cultureel werk, maatschappelijk werk, ouderenadvies en wijkverpleegkunde.
Tekst: Tim van Dorsten, Beeld: Mooiland
Lees nu gratis het complete magazine Duurzaam Gebouwd #47