Veranderende tijden, nieuwe paradigma's

Auteur: Martin Dubbeling

We discussiëren ons de laatste tijd suf. Over al dan niet, of als dan, voor wie dan stadsverwarming. Over de vraag over duurzaamheidmeetsystemen tot betere architectuur (of stedenbouw !) leiden.

Of de zeespiegel stijgt of daalt, of elektrisch rijden een oplossing is of ons juist met een nieuw probleem opzadelt. Of we nou wel of niet duurzame nieuwe kantoren moeten bouwen wanneer er al zoveel leeg staan.

Kabouters
Vooringenomen maken wij elkaar uit voor kabouters met linkse hobby's, duurzame ambitie stapelaars, naïeve eco-fetisjisten of goedgelovige volgelingen van de mysterieuze Cradle tot Cradle sekte. Dit houdt ons kennelijk scherp. Zo houden wij in woelige tijden ons krampachtig vast aan onze vastgeroeste waarden en meningen. Waar een web-log als Duurzaamgebouwd wel niet goed voor is.

Echter, de wereld om ons heen verandert razend snel. Veel sneller dan we doorhebben. De bevolking vergrijst en we moeten met elkaar langer doorwerken. We krijgen een hele nieuwe generatie mondige en actieve ouderen. 

Ondertussen verandert de economie en daarmee de arbeidsmarkt, neemt het gebruik van internet nog verder toe en gaan we bijna geruisloos over tot het Nieuwe Wonen, het Nieuwe Werken, het Nieuwe Leren, het Nieuwe Winkelen en het Nieuwe Recreëren in de Nieuwe Buitengebieden. Een paar voorbeelden.

Het Nieuwe Werken
Het wonen wordt steeds meer een uiting van identiteit en verweeft steeds meer met werken en leren. We werken meer en vaker thuis en we loggen thuis vaker in op het netwerk van de zaak en de universiteit om berichten uit te wisselen en bestanden en artikelen te delen. Aangezien we met elkaar veel langer moeten en willen doorwerken, hebben we meerdere carrières, moeten we ons blijven ontwikkelen en moeten we nagenoeg permanent studeren om langer op niveau te kunnen acteren.

We beseffen ons nauwelijks dat binnen afzienbare termijn het aantal winkeliers en winkels gaat halveren. Niet omdat er geen markt meer voor is, maar omdat simpelweg er geen opvolgers zijn voor onze hardwerkende en ambachtelijke bakkers, slagers, groentenboeren en drogisten. Hierdoor komen buurtwinkelcentra en de voorzieningen in de dorpen in de knel en worden we in toenemende mate afhankelijk van het aanbod van supermarkten. De rest kopen we wel via internet.

Bakens verzetten
In een snel veranderende samenleving moet je alert zijn op de gevolgen van trends en ontwikkelingen. Zo kan de toename van de verkoop van producten via internet en wanneer het Nieuwe Werken aanslaat en zich doorzet, een stevige invloed hebben op de mobiliteit en op de vraag naar en vastgoedwaarden en locaties van kantoren en winkelruimten.

Trends en ontwikkelingen zijn meer dan ooit van belang in de ruimtelijke ordening. Als je weet welke kant het opgaat, kan je tijdig de bakens verzetten.

Krimp
In de praktijk merk ik dat er weinig besef is van de ruimtelijke gevolgen van de snel veranderende samenleving. We ploeteren rustig voort alsof er niets is gebeurd en we kijken er niet van op wanneer er in Oost-Groningen 2.150 van de in totaal 67.518 woningen leeg staan.

In bijna alle gevallen gaat het om vooroorlogse woningen in particulier bezit, vaak met een OZB waarde van 100.000 tot 150.000 euro. Er zijn nog geen Kamervragen gesteld over hoe het toch komt dat er in Oost-Groningen zoveel starterswoningen leegstaan... 

Krachten bundelen
In plaats van met elkaar te bekvechten, zouden we onze krachten moeten bundelen om te kijken wat de ruimtelijke weerslag is van snel veranderende samenleving. Wat zijn de invloeden van de vergrijzing op de voorzieningen en de leefbaarheid in de de naoorlogse woonwijken, het platteland en de dorpen?

Op welke wijze moeten regio's zich profileren om huidige bewoners en bedrijven aan zich te binden en nieuwe bewoners en bedrijven naar zich toe te trekken? Wat gaan we doen met leegstaande kantoorgebouwen? Hoe zien de nieuwe werklandschappen er uit ?

Nieuwe generatie
De nieuwe generatie staat veel meer open voor duurzaamheid, meervoudig ruimtegebruik en nieuwe vormen van wonen, werken, recreëren. Waarom zijn woon-, werk- en leisure gebieden van elkaar gescheiden ? Dat kan veel efficiënter. Bij de nieuwe generatie loopt alles veel meer in elkaar over. Je werkt niet meer van 9 tot 5, maar wanneer je inspiratie hebt. En niet meer automatisch op kantoor, maar thuis, in het park of in het café in Portugal met je laptop op je schoot, desnoods tot laat in de avond.

Winkelen en ontmoeten doe je ook vaker thuis, in de trein en achter je laptop op creatieve plekken in en buiten de stad. Dit gaat nu heel makkelijk omdat je met een laptop op schoot kan skypen, vergaderen en documenten kan delen.

Bovendien, de nieuwe generatie is veel te slim en heeft veel te weinig tijd om dagelijks in de file te staan. Kortom, de manier waarop wij de ruimte, de infrastructuur, de stad, de dorpen, het platteland gaan gebruiken zal razendsnel gaan veranderen.

Drijfveren
Laat ik duidelijk zijn, dit los je niet op met hier en daar een toefje gebiedsontwikkeling en op de oude voet doorpolderen. We moeten op zoek naar de nieuwe drijfveren van de samenleving en we moeten met elkaar nadenken welke eisen de nieuwe generaties ouderen en jongeren aan de gebouwde en niet gebouwde omgeving stellen.

Dit vergt creativiteit, baanbrekende verkenningen, ontwerpend onderzoek en nieuwe strategieën. Tijd voor een nieuw elan, tijd voor nieuwe visies.

Martin Dubbeling, stedenbouwkundige bij Connecting Cities