Een duurzame samenleving en economie

Auteur: Stefan van Uffelen

De grote vraag van deze tijd is, waar gaan wij heen? Hoe ziet de berg eruit na het dal van de financiële, klimaat, materialen, overheden, Euro- en Dollar-crisis?

Prinsjesdag heeft weinig nieuws opgeleverd. Bezuinigen is wat de overheid doet. En natuurlijk, geld wat je niet hebt, kan je niet uitgeven. De overheid doet een appel op ons om in beweging te komen als maatschappij.

De overheid zit met de handen in het haar en weet niet hoe het verder moet. Het doel lijkt proberen onze welvaart nog even proberen vast te houden. Nog nooit heb ik een troonrede gezien met zo weinig hoop en visie.

Opbouw
Wij moeten een fundament gaan leggen voor de samenleving na de crisis. Des te eerder wij weer beginnen met de opbouw, des te korter is de crisis.

Wachten op wat er komen gaat zal niet leiden tot iets beters. Het is beter om een beeld proberen te beschrijven en nadenken over het pad daarheen. Waar willen wij heen? Ik daag u uit om mee te denken en te dromen.

DRIE TOEKOMSTSCANARIO'S 

1 Het imperialistische ideaal: ten koste van anderen niets veranderen
Wij kunnen alle middelen inzetten om vast te houden aan onze manier van leven. Wij kunnen doen alsof de wereld niet verandert en alles inzetten op vasthouden wat wij hebben.

Dan moeten er wel twee miljard mensen minder zijn op deze planeet (hopen op een pandemie) en Afrika weer gekoloniseerd worden zodat de materialenstroom weer door het westen beheerst wordt. Dan is ons sociale stelsel veilig en mogen wij op onze 65^e verjaardag met pensioen. Dit betekent wel chaos in de wereld. Libië hebben wij, dankzij Sarkozy, alvast binnen.

2 Het geitenwollen sokken ideaal: terug naar oma's tijd
SlechtS één generatie scheidt ons van een meer duurzame levensstijl. Wij kunnen terug naar oma's tijd, oude calvinistische zuinigheid: wat je niet kunt betalen, kan je niet kopen, groentetuintje en douchemunt. Er komt een einde aan het Globalisme, de vooruitgangsgedachte. Europa valt weer uit elkaar en wij doen alsof wij niets geleerd hebben van de 20^e eeuw.

3 Het groene ideaal: Een nieuwe energierevolutie
Wanneer je kijkt in de geschiedenis, zijn grote transformaties veel haalbaarder dan wanneer je vooruit kijkt. Transformaties vinden plaats als de nood hoog is en als er revolutionaire nieuwe technologie komt. Voor verandering is geen geld nodig. Sterker nog, het ontbreken van geld is de voorwaarde. Geld maakt conservatief en zorgt dat wij willen vasthouden aan wat wij hebben.

Nieuwe energie stond vaak aan de basis van een transformatie. Holland, met name Amsterdam, werd groot door de uitvinding van de windmolen. Feitelijk was het een energierevolutie. Van handarbeid naar windenergie. Holland had de grootste productiviteit ter wereld, specerijen uit China werden hier gemalen, de Engelse vloot hier gebouwd en de VOC kon ontstaan, een Gouden Eeuw.

De stoommachine verving de windmolen en het Engelse rijk kwam op. Holland moest zich transformeren en Amsterdam vond het bankieren uit. Aanrader is het boek van Geert Mak over Amsterdam dat deze transitie mooi beschrijft. De VS nam het stokje over van Engeland dankzij de olierevolutie.

Wie neemt de leiding in de volgende energie revolutie? Nederland gaat over op kolen, Hoera! Ik hoop dat de Green Deal die 4 oktober in de kamer besproken wordt, wel revolutionair zal zijn.

VOORUIT KIJKEN
Hoe zouden de bergen na het dal eruit zien? Dat kan zou je vanaf deze berg prachtig moeten kunnen zien, maar iedereen kijkt het dal in waar het slecht weer is.

Deze verandering is een enorme kans en bedreiging. Alleen met visie en leiderschap wordt het een kans. Wat zorgwekkend is in deze tijd, is dat de babyboomers de leiding hebben in ons land, maar die generatie heeft primair groei en opbouw gekend. Is die generatie in staat drastische keuzes te maken of polderen wij nog vijf jaar door tot aan hun pensioen zonder echte beslissingen te nemen?

Kunnen politici en andere beslissers over de korte termijn belangen heenstappen en terug naar de tekentafel. Of laten zij het over aan de volgende generatie die al helemaal geen tegenslag heeft meegemaakt?

Ik daag u nogmaals uit, laten wij samen op reis gaan. Zugunruhe heet dat, de migratiedrift van vogels. Hier is de zomer voorbij. Ik wil hier niet wachten op de kou maar in beweging komen. 

1 Ons geld moet in Nederland geïnvesteerd worden
Commercieel zit (naast alle nieuwe media) rondom de verduurzaming de groeimarkt van de toekomst. Het gat tussen milieu en economie lijkt daarmee gedicht, de natuur is de metafoor voor de economie aan het worden.

Kapitaal echter vlucht naar het buitenland en wordt in zeepbellen als Turkije en China gestoken. Prachtig voor een korte termijn rendement, maar die maatschappijen doen ons na en maken de fouten die wij gemaakt hebben. Wij gaan met ons kapitaal betalen voor hun fouten.

Wilt u nu al profiteren (of nog) van uw pensioengeld. Er zijn prachtige businesscases in Nederland die een zekere belegging kunnen zijn. Daarvoor is een echte 'Green deal' nodig.

Markt, overheid en kapitaal moeten rond de tafel en nieuwe businessmodellen uitwerken. Investeren in wegen, nieuwe energie, eilanden, glasvezel, smart grid, tunnels en andere icoon projecten, kan rendabel en een goede belegging zijn. Van de economische groei profiteren wij allemaal. Het hoeft niet (en moet niet) ten koste van de overheidsbegroting te gaan. In deze tijd moet je als overheid ver van het strafbankje van de financiële wereld blijven.

Als een land maakbaar is, is het Nederland. In Venezuela leert men op school dat God de aarde gemaakt heeft, en de Nederlanders Nederland. Wij hebben het kapitaal, de kennis en de middelen. Nu alleen nog een wil.

2 Het belang van de energietransitie
Om Nederland een goede internationale concurrentiepositie te geven zou energie goedkoop en duurzaam moeten zijn. Dat kan door het ontwikkelen van een goede benchmark.

Zit een gebruiker onder de benchmark, dan is energie goedkoop of gratis. De kleine gebruikers onder ons (en de corporaties) krijgen weer wat lucht. De energie boven de benchmark is zwaar belast en de sterkere schouders krijgen een sterke incentive om zelf energie lokaal op te wekken.

Elk jaar kan de benchmark omlaag zodat de markt wordt gestimuleerd om verder te verduurzamen. Dit is vergelijkbaar met het principe van de gratis emissies uitgegeven door de EU. Deze gelden zouden gebruikt kunnen worden om de verduurzaming te versnellen.

3 Een volwassen markt is innovatiever als een groeimarkt
Een groeimarkt met dure grond leidt tot laagwaardig vastgoed. Verder is het vastgoed onderling weinig onderscheidend. Alleen bij het inbouwpakket zijn Lada's en Bentley's zichtbaar. In goede tijden investeren eindgebruikers in huisvesting.

Wanneer er weinig ruimte is voor nieuwbouw, kunnen wij gaan werken aan het verbeteren van het bestaande vastgoed. Dit zal leiden tot een groter onderscheid in het vastgoed en de innovatie stimuleren. Duurzaam herontwikkelen is de markt.

Gemeentes geven grond uit om de begroting op orde te krijgen. Dit is de motor achter de leegstand. Een gemeente moet echter focussen op de leefbaarheid en niet concurreren met de naast gelegen gemeenten met eigen plannetjes. Een stijgende vastgoedwaarde is direct aan gekoppeld AAan leefbaarheid.

Daalt de vastgoedwaarde, koopt bijna niemand een huis en daalt de leefbaarheid. Een nationale gronduitgifte met een ruilsysteem zal leiden tot nieuwbouw, alleen daar waar echte vraag is en waar een hoge vierkante meterprijs betaald kan worden.

Op andere locaties is verbeteren van vastgoed goedkoper en de slechtste locaties kunnen door het ruilsysteem gesloopt worden.

4 Verhouding materialen en arbeid veranderen
Wereldwijd stijgen de materiaalprijzen door (economische) schaarste. Wanneer de welvaart verschuift naar het verre oosten, zullen materialen nog duurder worden. Om te kunnen concurreren moet arbeid goedkoper worden en moeten wij zuiniger met materialen omgaan.

Een simpele oplossing om deze transitie naar voren te halen en de (jeugd)werkeloosheid te bestrijden is de BTW te verlagen op arbeid en te verhogen op materialen. Dit zal het ambacht stimuleren en de verspilling tegengaan. Arbeid zal verder goedkoper worden door een Europees sociaal stelsel. Dit maakt het minder bedreigend dat Oost Europeanen hier komen werken.

Nederland kan dan echt een kennis economie worden.

5 Vergroenen van het belastingstelsel
Waar de overheid geen geld kan uitgeven, ka zij wel het belastingsysteem vergroenen. Gebruik deze crisis om OZB differentiatie in te voeren. Maak de overdrachtsbelasting groen. Verhoog de BTW op verpakkingsmaterialen, etc. 

6 Groen gas
Nederland heeft het dichtste gasnetwerk ter wereld. Daarmee is het in Nederland het meest eenvoudig om de bebouwde omgeving te verduurzamen via het gasnetwerk. Daarmee is Nederland het biomassa land bij uitstek. De keten met de intensieve landbouw in Nederland is ook een groot voordeel.

Zonnestroom (PV) is prachtig maar zal Nederland geen betere concurrentiepositie opleveren. Eenzelfde paneel levert in Zuid Europa 40% meer op. Elk jaar het verplichte percentage groen gas omhoog, en de hele bebouwde omgeving verduurzaamd.

7 CO₂-handel
Nederland wil de gasrotonde van de wereld zijn, waarom wordt Amsterdam niet de spil in de CO2 handel. Dat wordt de aandelenmarkt van de toekomst.

8 Icoon projecten
Elk jaar moeten Nederland een icoon project starten wat Nederland op de kaart zet. Daarmee stimuleer je innovatie, creëer je toerisme, economische groei en internationale aandacht. Dat moet wel in combinatie met Nederlandse nuchterheid.

Hoogbouw markeert meestal het einde van een periode van economische hoogconjunctuur. Dubai is daar een voorbeeld van. Zonder een reële lange termijn vraag naar die gebouwen is het slechts grootheidswaanzin. Echter dient een icoon een functie, dan is het een lange termijn investering.

Het Empire State Building is nog steeds gezichtsbepalend voor New York. Het gebouw werd echter in 1929 geïnitieerd, 4 weken voor de beurskrach. Tijdens de crisis werd het gebouwd in 1 jaar en 45 dagen (4,5 verdiepingen per week). Door gebrek aan huurders werd het gebouw de "Empty State Building" genoemd. Het gebouw levert nu jaarlijks tachtig miljoen dollar aan bezoekersinkomsten op. Daarnaast miljoenen aan merchandise en niet te vergeten, enorme huurinkomsten. 

Projecten die Nederland op de kaart kunnen zetten zijn:

A Afbakenen groene hart: maak er echt iets moois van en maak zichtbaar waar het begint en ophoud. Baken het af met mooie Dutch Design bruggen.

B De groene kilometer: leg op gebouwen met platte daken groendaken en kassen aan. Verbind de daken met voetgangers en desnoods fietsersbruggen. Maak van gebouwen groene infra. Op de daken is ruimte voor nieuwe restaurants, brandstores en bedrijven zijn van bovenaf bereikbaar.

Als je op deze manier een alternatieve route(s) door de stad kan creëren, zorgen wij voor vastgoedwaarde en hebben wij een prachtige groene icoon.