Beste Mark en Diederik, het is vrijdagmiddag, we zijn allemaal moe, maar mag ik jullie nog één laatste ongevraagd advies meegeven voor het weekend? Dan is het verder aan jullie om er iets mee te doen of niet.
Dit vijfde en laatste deel gaat over de generatiekwestie in de politiek.
Leer een indianenwijsheid
Het verhaal gaat dat een Amerikaanse indianenstam bij grote beslissingen moest nadenken over de mogelijke gevolgen voor zeven volgende generaties. Met onze moderne ouderschappen zou dit betekenen dat bij elk politiek besluit moet worden nagedacht over de effecten tot 200 jaar na nu. Ik begrijp dat dit tegenwoordig – in onze veel complexere en snellere tijd – praktisch onmogelijk is, maar in mijn optiek zou een kabinet tenminste één generatie vooruit moeten denken. Dat is natuurlijk wel een opgave als jullie eerst maar eens vier jaar willen volmaken. En toch: laat de kortetermijnvisie maar aan de markt over; van hen kunnen we niet verwachten dat zij zich buigen over maatschappelijke kwesties van langere adem. Het kabinet van ons land moet zich juist richten op gewenste ontwikkelingen die niet vanzelf (via de markt) zullen ontstaan. Kortom, probeer het kabinetsbeleid eens te beginnen met waar we als land over dertig jaar willen staan en bepaal dan wat we daar nu voor in gang moeten zetten. Ik heb jullie de afgelopen dagen al verschillende hints gegeven!
Ken het kantelpunt in de nabije toekomst
Nog voor de termijn van één generatie is 2025 recent door verschillende deskundigen aangewezen als een cruciaal jaar voor klimaatverandering, vernieuwbare energie en voor duurzame investeringen. Gisteren legde ik uit waarom dat voor het klimaat zo is: zonder bijsturing in het beleid worden rond die tijd zogenoemde tipping points bereikt die leiden tot onomkeerbare effecten. Het spreekwoordelijke hek is dan van de klimaatdam.
2025 is ook in andere zin belangrijk. We zullen veel fossiele energie nodig hebben om de elementen van een duurzaam energiesysteem te realiseren. Denk maar aan de energie die nodig is om een windturbine, zonnepaneel of waterkrachtcentrale te bouwen; dat kan nu nog niet met zon, wind en water zelf. Wetenschappers hebben berekend dat, als we fossiele energie niet vóór 2025 grootschalig inzetten voor de bouw van duurzame systemen, er na dat jaar onvoldoende eindige energie overblijft om de hele wereld te kunnen voorzien van vernieuwbare energie. Ten slotte wees een Australische studie uit dat investeren in duurzame systemen en technologie tegen 2025 onbetaalbaar zal zijn geworden, als er niets verandert.
Besef wat de consequenties van deze termijn zijn
Ik ben in mijn werk niet vaak zo’n samenloop van cruciale ontwikkelingen tegengekomen op één moment, en wel door verschillende bronnen aangegeven. We hebben nog maar ruim twaalf jaar voordat het 2025 is en kunnen er dus geen gras over laten groeien. Sterker nog – en dit wil ik heel graag bij jullie overbrengen, Mark en Diederik – deze termijn betekent ook dat we de kwestie ‘duurzame transitie’ niet nog een generatie kunnen doorschuiven. Immers, kinderen jonger dan achttien zijn tegen die tijd nog maar dertig en kunnen dan nauwelijks een rol van betekenis hebben gespeeld in de gemeentelijke, landelijke en mondiale politiek. De keiharde consequentie: wij zullen het voor die kinderen moeten doen, en voor hen die erna komen. Met wij bedoel ik iedereen ouder dan achttien, maar juist jullie twee zitten daarvoor toevallig op de machtigste positie in dit land, dus dit is jullie kans!
Kies de attitude maar
Ten opzichte van mijn ongevraagde adviezen en bovenstaand verhaal kunnen jullie drie houdingen aannemen:
- Ontken de urgentie en ga door op de oude weg,
- Meld dat er niets aan te doen is en negeer het, of
- Begrijp jullie lidmaatschap van een unieke generatie en neem actie.
Zelf respecteer ik attitude 1, ook al heb ik teveel bewijs gezien om deze houding te rechtvaardigen. Attitude 2 is wat mallotig, du moment dat jullie het nationale beleid bepalen. Daarmee hoop ik dat jullie met mij gaan voor attitude 3, de meest beangstigende, meest dwingende maar ook meest eervolle van alle houdingen.
Durf het slimste jongetje te zijn
‘Het slimste jongetje van de klas’ is de afgelopen jaren politiek een scheldwoord geworden, alsof meehobbelen in de middenmoot of achterhoede – wat in Europa voor Nederland qua duurzaamheid geldt – een benijdenswaardige positie is... Als we politieke prestaties afmeten aan wat we ermee bereiken voor onze kinderen en kleinkinderen, willen we dan nog steeds het domste jongetje van de klas zijn? Welke ouder zou zoiets doen?
Bovendien, Mark en Diederik, jullie behoren tot de slimste jongetjes van de klas. Wees daar trots op en gebruik dat talent. Nederland heeft niets aan een slim jongetje dat zich verstopt, uit schaamte iets groots te doen.
Word het voorbeeld voor de wereld
Hopelijk hebben mijn ongevraagde adviezen van deze week enigszins geholpen om jullie extra inzicht te geven in de duurzaamheidsproblematiek en te overtuigen dat er nu echt moet worden doorgepakt. Crisis? Hoed je voor het in standhouden of, erger nog, herstellen van de oude economie als oplossing voor de crisis. Innovatie en duurzaamheid zijn sleutelwoorden voor de economische toekomst van ons land. Duurzaamheid doen we immers niet voor onszelf, maar voor komende generaties.
Blijf daarom denken aan de generatiekwestie. Onze generatie moet het doen. Wat gaan de kinderen van ons land later over jullie zeggen? Of, zoals Jan Terlouw zegt: hoe ga je anders verantwoorden dat je niet alles hebt gedaan wat je kon doen, terwijl je wist wat je nu weet?
Diederik, als vader van jonge kinderen moet je je kunnen inleven in de generatiekwestie. Mark, jij hebt (nog) geen kinderen, maar als ik in je ogen kijk weet ik dat ook jij verder vooruit kan kijken dan een kabinetsperiode lang. Jullie twee zouden wel eens een beslissend koppel kunnen zijn voor de duurzame toekomst van Nederland. En waarom niet: een voorbeeld voor de wereld. Veel moed en succes daarbij!
Opgedragen aan Jan Emmen (1910 – 1998) en Deli Weisser (1910 – 2002), die hun verantwoordelijkheidsgevoel in ieder geval twee generaties hebben doorgegeven.