Weeralarm of weer alarm?

Auteur: Harm Valk

Het klimaat is veranderd. Toch lijkt de illusie te bestaan dat we de definitieve verandering nog kunnen voorkomen, dat de verschijnselen die we de laatste jaren zien een soort waarschuwingen zijn. Dat beeld dringt zich aan me op als ik de politieke en maatschappelijke reacties op de zomer van 2021 lees. Waar zit de denkfout? Mag ik een poging doen?

Er bestaat een vaag beeld van het klimaat in ons land, afgeleid van wat we op school geleerd hebben. Nederland heeft een zeeklimaat met gematigde, relatief natte zomers met af en toe een hittegolfje en warme winters, waarin toch vaak sneeuw valt en we altijd wel kunnen schaatsen. Rivieren overstromen in het voorjaar de uiterwaarden en we moeten ons primair beschermen tegen de zee. Wij hebben Nederland veroverd op de elementen en daar zijn we goed in en we kunnen dat tot in de eeuwigheid volhouden. Dat is het ‘normaal’.

Alles wat afwijkt is ‘abnormaal’, record of niet. Het is een uitzondering. Hete zomers, extreme regenval met overstromingen, decennia zonder ‘tocht der tochten’; we blijven het als uitzondering beschouwen. Kennis en inzichten die tot andere uitkomsten leiden, nemen we niet serieus, negeren we of wijzen we stellig af. Psychologen hebben daar een term voor: cognitieve dissonantie reductie.

Spoiler 1: De extremen van nu zijn een voorbode van wat normaal gaat worden. Het klimaat blijft veranderen en we gaan dat zien in het weer, ook in Nederland. “Buckle up, we ain’t seen nothing yet”.
Spoiler 2: Aanpak van de uitstoot van broeikasgassen gaat niet helpen die verandering te voorkomen; het voorkomt hoogstens dat het nog veel erger wordt.
Spoiler 3: Het is niet ons enige probleem. Earth overshootday is op donderdag 29 juli; weer eerder dan vorig jaar.

Conclusie is dat we onze maatschappij opnieuw moeten uitvinden om:

• de uitstoot van broeikasgassen snel, radicaal en definitief terug te brengen tot bijna nul;
• het gebruik van grondstoffen, de landbouw en het landgebruik zodanig aan te passen (lees: de impact verminderen) dat deze blijvend binnen de ‘donut’ passen;
• de biodiversiteit te herstellen;
• onze gebouwde omgeving aan te passen aan het desondanks veranderende klimaat met veel meer extremen, dus én strenge winters én hete droge zomers én overvloedige regenval in korte tijd én stormen én stijgende zeespiegel. Adaptatie en mitigatie in het jargon.

O ja, alles kost geld, kiezen kan niet, hoogstens kunnen we wat knibbelen aan de prioriteiten. We hebben één voordeel: we kunnen het bedenken, dus we kunnen er iets aan doen!