Over bovenstaande uitspraak durven Albert Hulshoff, Duurzaam Gebouwd-expert, en Hans Cox wel een weddenschap aan te gaan. In reactie op een publicatie van Eigen Huis én de recente Kamerbrief van minister Rob Jetten schreven zij onderstaande Expertpost. Subsidies vinden ze een heilloze weg en ze pleiten voor de toepassing van vouchers.
Eind april presenteerde minister Jetten de aangescherpte klimaatplannen. In totaal stelt hij 28 miljard euro beschikbaar om de CO2-reductie te versnellen. Over de verduurzaming van de gebouwde omgeving schrijft de minister in zijn brief aan de Tweede Kamer hoopvol:
In 2030 zijn miljoenen woningen en gebouwen verduurzaamd.
Even verderop staat in de brief:
Rechtvaardig klimaatbeleid
Klimaatbeleid is er voor iedereen. Vanwege geldzorgen, beperkte tijd of minder digitale vaardigheden, is er een groeiende groep mensen die moeite heeft om mee te komen in de transitie. Zij hebben bijvoorbeeld geen spaargeld om te verduurzamen, weten niet hoe ze subsidies kunnen aanvragen of hebben niet de tijd om hun huis te verduurzamen. Of ze wonen in een huurhuis waardoor ze voor verduurzaming afhankelijk zijn van de verhuurder. Het kabinet wil deze groep extra ondersteuning bieden met subsidies en ontzorging.
De term 'ontzorging' klinkt veelbelovend. Echter in de brief (van 21 kantjes!) wordt deze term niet meer genoemd. In de brief staat wel:
Kwetsbare huishoudens worden extra ondersteund met energiefixteams die overal in het land ondersteuning gaan bieden.
In de financiële bijlage bij de brief heeft de minister echter geen budget gereserveerd voor deze teams.
Hoger opgeleiden
Het kabinet trekt tot en met 2030 drie miljard euro uit voor het Nationaal Isolatieprogramma, een bestaand subsidieprogramma. In de praktijk is gebleken dat het verstrekken van subsidies vooral werkt voor hoger opgeleiden. Zij weten de vaak ingewikkelde subsidiewegen met succes te bewandelen. Daarentegen hebben lager opgeleiden vaak niet de kennis, het geduld en vertrouwen in de overheid om gebruik te maken van subsidies.
Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde bevestigt deze waarneming in een gesprek dat hij in november 2022 had met Sven Kockelmann op Radio1. Begin december heeft de Nationale Ombudsman deze waarneming bevestigd. En deze week kwam Vereniging Eigen Huis met het bericht dat het aanvraagproces voor ISDE-subsidies voor veel huiseigenaren onbegrijpelijk, ontoegankelijk en tijdrovend is. Met als resultaat dat een derde van de huiseigenaren afhaakt bij de subsidieaanvraag.
Slechts 50 miljoen
In de brief van de minister wordt ook een Doe-het-zelf-voucher aangekondigd. Voor deze regeling is echter tot en met 2030 slechts 50 miljoen euro beschikbaar; afgerond 6 miljoen per jaar.
Op basis van deze gegevens moeten we helaas concluderen dat het kabinet nog steeds niet op grote schaal kiest voor ontzorging van kwetsbare huishoudens door de inzet van vouchers. Dan hebben we meer vertrouwen in het Sociaal Klimaatfonds dat de Europese Unie gaat oprichten met opbrengsten uit het emissiehandelsysteem. Hierover sprak vicevoorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans in een radiointerview op 21 april:
‘De invulling van het Sociaal Klimaatfonds laten we over aan de lidstaten. De enige verplichting die ze hebben is óm het te doen. In sommige landen willen ze vouchers geven om woningen te isoleren of om bij te dragen aan de aanschaf van een auto.’
Laten we bij de verdere invulling van het Nationaal Isolatieprogramma en het Sociaal Klimaatfonds nog beter om ons heen kijken en leren van succesvolle aanpakken in andere Europese landen, zoals de inzet van vouchers bij het verduurzamen van woningen in Ierland en Engeland. Hiervoor hebben we eerder al voorstellen gedaan, waarbij we ons hebben laten inspireren door de Britse Green Homes Grant Scheme en de Ierse National Home Retrofit Scheme. Want wij durven met jou de weddenschap aan dat met het huidige pakket aan maatregelen in 2030 nog geen miljoenen woningen zijn verduurzaamd.
Tekst:
Hans Cox, adviseur overheids- en publieke gebouwen
Albert Hulshoff, partner Fit Our Future
Foto: Shutterstock