Circulair bouwen: ‘Gebouwen maken zoals natuur werkt’

Auteur: Tim van Dorsten

“Door samen te werken kunnen we voor meerwaarde zorgen en CO₂-uitstoot reduceren.” Dit vertelde Geanne van Arkel namens gastheer Interface tijdens Duurzaam Gebouwd Op Locatie over circulair bouwen.

In ervaringscentrum The Awarehouse van de tapijtfabrikant sprak ze over Interfaces ambitie naar 2020. “We willen dan een herstellende bijdrage leveren aan de maatschappij en het milieu”, zei Van Arkel. “Deze ambitie hebben we ons in 1994 gesteld. Inmiddels zien we de 17 Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties als een concrete invulling hiervan. Zo zoeken we naar samenwerkingsverbanden om meer waarde te creëren en zo de negatieve milieu-impact zoals CO₂-uitstoot te reduceren.”

Samenwerken met andere branches

Dit gaat bijvoorbeeld op voor haar inmiddels bekende tapijttegels die van gebruikte visnetten zijn gemaakt. “Hiervoor werken we samen met commerciële visserijen en vissers in de Filipijnen en Kameroen. Onze garenfabrikant maakt van onder meer oude visnetten garen voor onze tapijttegels. Hierdoor zamelen mensen eerder gebruikte visnetten in. Zo brengen ze de hoeveelheid zogeheten spooknetten terug, waardoor de biodiversiteit op deze locaties zich kan herstellen.”

Want voor Interface speelt de natuur een belangrijke rol. “We leren van de natuur en het is onze inspiratiebron”, geeft ze aan. “Mocht je een keer vast zitten: ga naar buiten, dan volgt de inspiratie vanzelf.” Desondanks merkt ze op dat het goed is om oplossingen in het licht van de context te bekijken. “Hoe mooi het verhaal achter zo’n tegel ook is, de tegel moet nog steeds functioneel zijn.”

Materialen met bezieling

Ook architect Hans Erdmann werkt graag samen met bedrijven uit andere branches. “Voor mij is de Citroën Snoek een voorbeeld van co-creatie avant la lettre. Deze auto is tot stand gekomen in samenwerking met Michelin. Als specialist in wegligging heeft deze bandenfabrikant gezorgd voor de introductie van de hydraulische wielophanging, waardoor deze auto de beste wegligging en stuur- en rembekrachtiging kreeg.”

In zijn projecten zoekt hij regelmatig naar manieren om circulair te bouwen. “Het grootste cadeau hiervan voor mij is dat ik dan materialen met bezieling kan gebruiken. Het nieuwe busstation op Schiphol beschikt bijvoorbeeld over het materiaal uit een vliegtuighangar uit de Tweede Wereldoorlog.”

Beton circulair in 2050

Daarna vertelde Peter Musters van VBI over de overheidsambitie van Nederland om in 2050 circulair te zijn. “De doelen die het ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft opgesteld, zijn onze kanaalplaatvloeren op het lijf geschreven: slim ontwerp met minder grondstoffen en meer en beter hergebruik van grondstoffen. Daarnaast het bevorderen dat gebouwen en daarmee onze producten langer meegaan.”

Als eerste prefab vloerenfabrikant beschikt VBI over het nieuwe wereldwijde CSC-certificaat. CSC-gecertificeerde bedrijven zijn actief op het gebied van duurzame winning, inkoop en productie van beton. Daarmee borgen ze de verantwoorde herkomst van de grondstoffen.

Nederland circulair in 2050: klik op de afbeelding voor een uitvergroting.

Daarnaast pleit de fabrikant van kanaalplaatvloeren voor adaptieve draagstructuren in gebouwen. “Zo’n structuur voorkomt langdurige leegstand bij gebouwen, waardoor ook onze producten langer behouden blijven. Zo bereiken we een hoger niveau van duurzaam materiaalgebruik. Daarnaast bieden onze betonnen kanaalplaatvloeren de mogelijkheid om een gebouw eenvoudig te demonteren en een remontabel gebouw te ontwerpen en te bouwen. Voor een optimaal resultaat is het wel belangrijk om voor zo veel mogelijke generieke elementen te zorgen.” Met haar vloerelementen heeft VBI onder meer bijgedragen aan de flexibiliteit van het stadskantoor in Utrecht.

Gebouw als bouwpakket

Ook de tijdelijke rechtbank in Amsterdam beschikt over kanaalplaatvloeren. Ingenieursbureau IMd en architectenbureau Cepezed hebben deze gezamenlijk ontwikkelden. Cepezed-architect Ronald Schleurholts sprak over dit totale project. “Ons doel is om gebouwen te maken, zoals de natuur werkt. Daarom willen we zo min mogelijk materiaal gebruiken en het materiaal dat we wel gebruiken zo eerlijk mogelijk tonen. Ieder gebouw benaderen we als een (de)montabel bouwpakket.”

Ronald Schleurholts: Ieder gebouw benaderen we als een (de)montabel bouwpakket.

Bij de tijdelijke Amsterdamse rechtbank is dit principe heel ver doorgevoerd. “Dit nieuwe gebouw wordt als rechtbank maar 5 jaar gebruikt”, weet Schleurholts. “We hebben ervoor gekozen een pand te realiseren met een langere levensduur, dat op een andere locatie gewoon herbouwd kan worden en voor eenzelfde of andere functie prima herbruikbaar is. Daarom hebben we extra aandacht besteed aan de mogelijkheid het eenvoudig te demonteren. In de modulaire opzet van het gebouw zijn functies als de entrees, vluchtrappen en een loopbrug naar een ander gebouw als losse elementen tegen het gebouw aan geplaatst. Op een andere plek met andere locatie-eisen kunnen deze op andere posities geplaatst worden. “

Voor heel rechtbankspecifieke elementen heeft Cepezed ingezet op hergebruik. Zo zijn de celdeuren afkomstig uit een oud pand. “Om deze deuren er weer netjes uit te laten zien, heeft de opdrachtgever de graffittitags erop wit laten overschilderen. Na een maand gebruik waren ze alweer helemaal beklad: dat vond ik mooi om te zien.”