Digitalisering in klare taal voor de bestuurstafel

Hoe kun je een werkwijze als BIM zo goed uitleggen dat het ook op bestuurstafels een hapklare brok wordt? Experts geven veel input voor de juiste koers.

Tijdens de Ronde Tafel BIM, op 12 september in Delft, ging het niet meer over alle voordelen van BIM (BouwInformatieManagement), want die zijn bij velen wel bekend. De implementatie ervan in de sector moet echter aanzienlijk worden versneld, aldus Jacqueline Meerkerk, directeur BIM Loket. “Dit is een complexe transitieopgave, omdat BIM ook wel wordt gezien als ‘bouwen is moeilijk’. Ik spreek echter liever over ‘mib’: mensen werken integraal samen in de bouw.”

Vandaar dat Meerkerk (foto rechts) samen met moderator Niels van Ommen (Duurzaam Gebouwd) zeven experts uitnodigde rond de ‘keukentafel’ van het BIM Loket op de Bouwcampus. Om daar ideeën uit te wisselen over hoe BIM voor bestuurders een must moet worden.

Voordelen BIM

Natuurlijk zijn al tal van voordelen van ‘bimmen’ bekend, zoals:

• één taal, geen misverstanden
• foutloos ontwerpen, clash detectie
• visualisatie en 3D-beleving
• tijdwinst
• datagedreven productieproces
• minder logistieke bewegingen
• materialenpaspoort

Om bestuurders te kunnen overtuigen, is er echter meer nodig. Het heeft daarbij geen zin om directies - van bedrijven, overheden en overkoepelende organisaties - met technische details over de streep te trekken. Er zijn echter voldoende, heldere aspecten van een veel hogere orde zichtbaar, waardoor bimmen onontkoombaar wordt.

Waarde stort in

Zo schetste Remco Hiestand, Customer Business Director bij CBRE (foto rechts), dat gebruikers van gebouwen steeds minder vaak de eigenaar ervan zijn. Die eigenaar wil echter wel graag weten hoe zijn investering rendeert en daar kunnen data uit een BIM-model enorm bij helpen. Hiestand: “Als je daar niet aan meedoet, heeft dat effect op de waarde van het gebouw. Neem daarom die data vanaf het begin mee, ga ermee door tijdens de gehele levensloop van het gebouw en houdt die informatie beschikbaar tot het gebouw via cradle to cradle weer een nieuwe bestemming krijgt.”

Han Stegeman (foto links) is manager nieuwe assets van TenneT, dat de komende tien jaar in Nederland en Duitsland een projectenportfolio heeft van 35 miljard euro. TenneT kan mede dankzij BIM het energiegebruik veel beter voorspellen en het aanbod beter balanceren. In zijn organisatie is BIM als nieuwe manier van werken een noodzaak. Stegeman: “Het besef is steeds meer aanwezig dat open source en interoperabiliteit voorwaarden zijn voor die nieuwe manier van werken. Zo geef je innovatie en nieuwkomers toegang tot een voordien gesloten wereld, waarin maar enkele bedrijven de dienst uitmaakten. Dat hield heel veel innovatie en vernieuwing tegen, terwijl er juist veel latente kennis beschikbaar is.”

Volgens Stegeman is BIM onderdeel van de vierde industriële revolutie, waarin netwerken en platforms (zoals AirBnB en Uber) de dienst uitmaken. “Dankzij die open werkwijze kunnen wij nu veel meer kennis en capaciteit uit de markt ontsluiten. Door het koppelen van data in BIM komen sommige zaken, waarnaar je niet eens op zoek was, gratis beschikbaar. BIM kan daarom een eerste stap zijn naar connectiviteit in een groter business-ecosysteem, waaruit je veel denk- en executiekracht kunt halen.”

Letterbak

Dat BIM een geweldig hulpmiddel is, weet Aart Wijnen (algemeen directeur De Twee Snoeken, foto rechts) als geen ander. Honderden architectenbureaus begeleidt hij met software om te kunnen bimmen. Wijnen schetst echter ook het grotere plaatje, want BIM is ook volgens hem veel meer dan alleen maar een engineeringstool.
Wijnen pleit voor de komst van een ‘letterbak’, een verzamelplaats van alle waardevolle informatie uit de verschillende BIM-applicaties. Wijnen: “Zo kun je bijvoorbeeld een marktplaats van gebouwen creëren. Als je dan van een deel van een gebouw af wilt, druk je op een knopje en een andere partij kan dan zien of dat deel in zijn model past.”

Het zijn zelfs grote maatschappelijke thema’s, waarvoor BIM volgens Wijnen erg geschikt is. “Of je het nu hebt over circulariteit of over verduurzaming, BIM helpt bestuurders om dat veel beter te begrijpen. Zo hebben wij laten zien dat je met BIM tot de helft van de kosten kunt besparen bij particuliere verduurzamingstrajecten. Dat doe je door de aanbestedingsystematiek aan BIM te koppelen. De aannemer hoeft dan geen huisbezoeken meer af te leggen, maar gaat het werk in een database afprijzen.”

Verplichte data

In de praktijk is het werken met BIM-standaarden al onvermijdelijk geworden, zo schetst Marcel Sukel (foto rechts), programmamanager BIM bij de Provincie Noord-Holland. Daar pakte een aannemer zijn boeltje, omdat de data van de provincie niet op orde waren. Sukel: “Onze gedeputeerde begreep snel dat we misschien weleens kansloos kunnen zijn in juridische procedures, als we die data steeds niet op orde hebben. Hetzelfde geldt voor de afspraken over levering en kwaliteit van die data. Bedenk dat er wel veertig wetten zijn die ons verplichten data te leveren. Overheden zijn bij voorkeur risicomijdend, maar dankzij BIM herkennen zij nu dat je dat anders en beter kunt doen.”

Een ander aspect dat om de verdere implementatie van BIM vraagt, wordt geopperd door Christel Rongen, hoofd sectie Masterplannen en Transformatie Rijksvastgoedbedrijf. Zij ziet bij de overheid dat diverse organisaties zijn opgeknipt in verschillende diensten, zoals bouw en beheer. Binnen de bouw is er echter juist een integratie gaande van diverse bouwfasen, mede dankzij BIM.

“Met BIM wordt het hele proces heel anders ingericht”, aldus Rongen (foto rechts), “en dan begin je een gesprek over een plan niet met een primaire focus op het ontwerp, maar juist met wat er gedurende de gebouwcyclus per fase gevraagd wordt, zoals beheer, prestaties en afstoot plus hergebruik. Dat geeft een totale cultuuromslag, die nu ook binnen directies moet plaatsvinden.” In de praktijk stuit Rongen bovendien op data van eigen gebouwen, die door - bijvoorbeeld - DB(FMO)- of onderhoudscontracten eigendom zijn van externe partijen. Ook dat pleit voor de invoering van een voor alle partijen toegankelijke (BIM)-omgeving.

Naast het delen van data zijn ook een goede ontsluiting, veiligheid en toegankelijkheid essentieel. Issues waar bestuurders uit concurrentieoverwegingen huiverig voor kunnen zijn, maar die volgens Wijnen al eeuwen goed gaan bij het Kadaster.
Meerkerk beaamt dat het Rijk de strategische waarde van data moet gaan erkennen, met name op het niveau van de directeuren-generaal. Het thema BIM vergt volgens haar een visie en uithoudingsvermogen, net zoals bij de Basisregistraties van de overheid. Meerkerk: “De DigiDealGO die in april dit jaar daarvoor is gesloten, is een mooie eerste stap.”
Ook 3D-visualisaties uit BIM kunnen helpen om bestuurders te overtuigen, stelt Rongen. Vergeet echter niet dat gebruikers doorgaans meer geïnteresseerd zijn in de beleving dan in het ontwerp van een gebouw, maar technisch gezien hebben beleving en ontwerp sterk met elkaar te maken, aldus Hiestand.

Ongelukken bouwplaats

Bij Antea Group wordt het meest ‘gebimt’ in de infrasector en is Joris van Nuland (foto rechts) adviseur contracten met een meer dan gemiddelde belangstelling voor BIM. Hij voorziet dat BIM nog een extra impuls gaat krijgen door het groeiende vakgebied van de kunstmatige intelligentie. Van Nuland, verwijzend naar onderstaande matrix: “BIM heeft ten opzichte van diverse andere nieuwe technologieën de grootste impact en de hoogste waarschijnlijkheid. Als je bimt, verkrijg je meer gestructureerde data en daar kun je dan weer slimme dingen mee doen. Voor het huidige personeelstekort in de bouw is BIM ook een kans, want bimmen scheelt veel arbeidsplaatsen en creëert ook nieuwe banen.” Vertel dat maar eens aan een directie. Bovendien moet het mogelijk zijn, voegt Rongen toe, dat een exacte BIM-planning ongelukken op de bouwplaats kan voorkomen.

Van Nuland over deze impact matrix van het World Economic Forum (2016): “BIM heeft ten opzichte van diverse andere ‘nieuwe’ technologieën de grootste impact en de hoogste waarschijnlijkheid”.

Data, zo erkennen alle aanwezigen, vormen simpelweg een aparte asset met een eigen waarde. Zelfs meer waarde dan de fysieke omgeving die de data levert, aldus Rongen. Meerkerk tot slot: “Voor de energietransitie is BIM noodzakelijk en de implementatie ervan is een niet om te keren beweging. Besluiten worden steeds meer datagedreven. Met goede voorbeelden moet dit beter over de bühne komen en ook begrijpelijk worden voor de bestuurders.”

Extra aanbevelingen:

• Het uitleggen van BIM moet beter, minder technisch en mag niet afschrikken (omzeil liefst het gebruik van het begrip BIM).
• Zorg voor een goede bibliotheek en afsprakenstelsel, waarin zaken helder benoemd worden en data niet op zichzelf staan, maar door tools en open standaarden ontsloten worden, inzicht bieden en bruikbaar worden.
• Laat directies (of het BIM Loket) onmogelijke uitdagingen formuleren, als experiment, waarna getoond kan worden dat BIM het voor elkaar krijgt.
• De Europese Unie wil dat er nieuwe, betere energielabels voor woningen komen. Breng die onder in BIM en er ontstaat een fantastische databron die veel inzichten verschaft.
• Laat partijen die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben samen praten over BIM. Zo’n nieuw ecosysteem werkt heel verhelderend, zoals bij deze Ronde Tafel.