Auteur: Wim van Looijengoed
Gebouw- en woningeigenaren worden zich steeds meer bewust van hun verantwoordelijkheid om duurzaam te bouwen en te leven. Vaak volgt echter al snel de gedachte: "Maar wat kost mij die duurzaamheid?" Dat duurzaamheid gezien wordt als kostenpost is een ‘contradictio in terminis’ omdat duurzaamheid juist iets oplevert.
Toenemende energiebehoefte door verspilling vinden we onlogisch, zeker als het een keuze is. Als de keuze voor duurzaamheid er niet is, of onbetaalbaar blijkt, ervaren we een probleem. Maar dat probleem lost zich wel op in verloop van tijd, denken we. Duurzaamheid hecht zich in ons algemeen denkpatroon dus aan een periode. Dat is iets voor later. Voor als de keuzemogelijkheid voor duurzaam bouwen er wel is. Maar dat is toch een misvatting? We kunnen NU al kiezen. Waarom laten we de naoorlogse bebouwing staan en komt de ‘stroomversnelling’ zo langzaam op gang?
De keuze voor duurzaam bouwen en betaalbaarheid is een kwestie van visie en termijn. We weten allemaal dat renovatie van bestaand vastgoed concessies doet aan kwaliteit, leefbaarheid en comfort. Terwijl duurzame nieuwbouw comfortverhogend en waardevast is. Bij voldoende aanbod kiezen we massaal voor duurzaam gebouwde nieuwbouw. Ook de woonconsument kiest graag in vrijheid voor nul op de meter, een gezond, leefbaar en prettig geventileerd binnenklimaat en constructieve veiligheid. Dat blijkt uit de ervaringen van bouwers en ontwikkelaars die dit aanbieden. Vele woningen echter, maar ook scholen, kantoren, verzorgingshuizen en andere gebouwen die absoluut slecht scoren op ventilatie, geluidsdruk en/of verlichting blijven staan zonder dat daar iets aan gebeurt. Deze 'ongezondheid' wordt niet voor niets de 'obesitas van de gebouwde omgeving' genoemd.
Legolisering van het bouwproces
Duurzaamheid wordt in de algemene beleving ervaren als iets nuttigs en moois maar ook als iets wat duur is en beperkingen oplegt. Als duurzame en betaalbare nieuwbouw echter betekend dat we er in vormgeving en ontwerpvrijheid op vooruit gaan is er veel te winnen. De altijd aanwezige spanning tussen standaard systeembouw en optimale ontwerpvrijheid kan opgeheven worden!
Legolisering van het bouwproces vereist systematisering van het ontwerp- en productieproces (Hennis de Ridder). Niet in eenvormige standaardisering van modulaire bouwproducten (legoblokken) maar in praktische standaardisering en digitalisering van het constructieve ontwerp en flexibele productie. Daarvoor dienen de mogelijkheden van prefabricageprocessen tijdig in de ontwerpkaders gedefinieerd te worden, zodat de architect maximaal de ontwerpvrijheid kan benutten. Zo worden duurzaamheidsambities gerealiseerd, de kostprijs bewaakt en individuele wensen gehonoreerd. Door een kennislacune wordt er dikwijls een beperking ervaren tussen ontwerpvrijheid en de bouwpraktijk die ingesteld is op modulair gestandaardiseerde bouwsystemen. Het wiel wordt dikwijls opnieuw uitgevonden. Het grote voordeel van de crisisjaren en de veroorzaker van een geweldige dynamiek in de bouwsector is ontstaan doordat we de financiële component hebben moeten betrekken in het duurzaam bouwen. En we hebben daardoor nog een belangrijk duurzaamheidaspect ontdekt: tijd.
Koppeling kostprijs en levensduurverwachting
Wat is de kostprijs van een duurzaam ontwerp? Deze wordt bepaald door de bouwtijd en de levensduur! Omdat echte duurzaamheid zo nauw verweven is met de bouwtijd en de levensduur van een gebouw moeten we die twee financiële componenten kunnen vertalen naar het heden. In die beeldvorming van duurzaamheid en kostprijs is communicatie essentieel. Waardevol vastgoed is duurzaam vastgoed als we de kostprijs koppelen aan een juiste levensduurverwachting.
Niets is onmogelijk
Als het voor de man met de pet zo eenvoudig is dat hij in de praktijk beslist om een dure, maar standaard nieuwbouwwoning met nul op de meter te kopen, waarom zou een huurder dat niet willen? Huren of kopen en duurzaam bouwen zijn een kwestie van perspectief. Blijvende uitdaging voor de bouwsector is juiste communicatie over duurzaamheid. We moeten voortdurend de voordelen vertalen naar het heden en de gebouweigenaar, de gebruiker en de overheid blijven verleiden! Niets is onmogelijk. De landelijke politiek denkt in regeringsperiodes van vier jaar, een gebouweigenaar iets langer. En er is een alles overstijgend belang! De ambitie moet zijn dat we binnen 20 jaar een duurzame leefomgeving realiseren.
Daarvoor is het zaak om flexibel te bouwen. Door de gebouwconstructie van de gebouwinhoud te scheiden neemt de gebruikswaarde van een gebouw significant toe. Ontwerp een gebouw met aanpasbare flexibiliteit zodat het over een langere periode duurzaam gebruikt kan worden. Bouw volgens de richtlijnen van ‘design for disassembly’ voor een circulaire economie. Bouwmaterialen die vrijkomen bij de sloop zorgen op hun beurt voor een gesloten materiaalbalans.