Nieuw in Excel: de duurzaamheidsfunctie 

Auteur: Jan-Maarten Elias

In Excel bestaan verschillende functies om de waarde van financiële investeringen te berekenen. Denk aan IRR, NCW. TVT. Al deze functies zijn niet geschikt om de noodzakelijke energietransitie te ondersteunen. Er wordt een nieuwe functie verwacht, die niet alleen stuurt op financieel rendement.

De financiële sector hanteert standaard beoordelingscriteria voor investeringsbeslissingen. Alle hogescholen, universiteiten en MBA-programma’s wereldwijd onderwijzen deze methodes. Deze standaarden zijn de netto contante waarde-methode (NCW) en de interne rentevoet (IRR). Hierbij worden kasstromen op basis van de rendementseis teruggerekend naar het moment van investeren. Een ander veel gebruikt criterium is de terugverdientijd (TVT) voor investeringen met een korte looptijd.

Kenmerkend voor NCW en IRR is dat de waarde hoog is als op korte termijn positieve kasstromen binnenkomen. De IRR van een investering kan bijvoorbeeld 2 keer zo hoog zijn als in jaar 3 een eenmalige bate binnenkomt ten opzichte van een investering, waarbij dezelfde eenmalige bate in jaar 15 binnenkomt. Op basis van de IRR-hoogte wordt veelal de keuze voor een investering gemaakt.

Niet geschikt voor energietransitie

Voor de energietransitie zijn deze modellen vaak niet geschikt. Investeringen in de energie-infrastructuur hebben een looptijd van minstens 30 jaar. De huidige infrastructuur, binnen en buiten gebouwen, dient aangepast te worden. Dat vergt langetermijnvisie en het nemen van verantwoordelijkheid.

In 1959 werd onder de akker van boer Boon in Slochteren het eerste gas gevonden, in 1963 vond de eerste distributie plaats en in 1967 waren bijna alle woningen in Nederland op aardas aangesloten. Het oude energiesysteem dat bestond uit kolen en stookolie, werd door de overheid getransformeerd dankzij nieuwe wetgeving. Hadden ze toen een IRR of NCW berekening gemaakt, dan had dit besluit vast niet plaats gevonden. Thema’s als gezondheid, betrouwbaarheid en zelfvoorzienendheid waren de kernwaardes op basis waarvan de Gaswet toen werd ingevoerd.

Ketelhuis loskoppelen van gas

Ook binnen Unica hanteren we deze IRR en NCW voor onze opdrachtgevers en financiers. Zo hebben we technische concepten ontwikkeld om in enkele dagen een ketelhuis van gas los te koppelen en met duurzame techniek, op basis van groene stroom, gebouwen te verwarmen. Berekenen we de IRR en NCW, dan worden deze met name bepaald door de gas- en elektraprijzen van vandaag en de verwachte indexatie.

Het komt voor dat op dit moment het verschil tussen de elektraprijs en de gasprijs te laag is, waardoor de investering niet rendabel is voor een financier of gebouweigenaar. Op basis van de traditionele financiële besluitstructuren en de elektra- en gasprijs van vandaag leidt dit tot het plaatsen van een nieuwe gasgestookte ketel die de komende 15 tot zelfs 20 jaar staat te pruttelen. En hebben we een moment gemist om een gebouw los te koppelen van het gasnet. Wist u overigens dat de overheid via wetgeving fossiele brandstoffen nog steeds voor vele miljoenen subsidieert? Wanneer er een level-playing-field is voor duurzaam opgewekte elektra en het fossiel gas, was de keuze voor het ketelhuis vast een andere geweest.

Dat er geïnvesteerd dient te worden om de energietransitie te laten slagen, is iedereen mee eens. Echter, met deze standaard financiële beoordelingscriteria en verouderde wetgeving houden markt en overheid elkaar gegijzeld om de noodzakelijke energietransitie verder vorm te geven. Daarnaast worden niet-financiële waarden, zoals een gezonde toekomst en CO2-reductie, niet meegenomen in de Excel-formules.

Klimaatwet en Excel-functie

Ik ben inmiddels heel positief geworden: het nieuwe kabinet Rutte III wil vanuit de achterhoede van het peloton haasje-over springen en koploper energietransitie worden in Europa. Ik word liever wereldkampioen, maar Europees kampioen is al een mooie ambitie. De doelstelling om naar 49% CO2-reductie te komen ten opzichte van 1990, wordt binnenkort vertaald naar concrete maatregelen. De regering wil het Energieakkoord uit 2013 vóór de zomer van 2018 omgezet hebben in een nieuw Klimaatakkoord. Hierdoor kan de financiële impact van maatregelen in de nieuwe begroting tijdens Prinsjesdag 2018 gepresenteerd worden. Dit is een opstap richting de noodzakelijke Klimaatwet.

Daarnaast kijken verschillende financiële researchinstituten naar andere modellen om de niet-financiële impact van investeringen ook mee te nemen in financiële beoordelingscriteria. Wanneer er een algemeen geaccepteerd financieel duurzaamheidsmodel ontwikkeld is, neemt Microsoft dit vast over als standaard Excel-functie. Daarmee hebben we eindelijk een financiële tool, waarmee we goed onderbouwde, duurzame besluiten kunnen nemen.