Het eerste woon- en werkgebied ter wereld waarin bewoners en gebruikers langer kunnen leven en werken dan in gewone gebieden: zo moet de Utrechtse Cartesiusdriehoek worden. Dit voormalige NS-werk- en rangeerterrein wordt getransformeerd naar het voorbeeld van zogeheten blue zones: plekken op aarde waar mensen aanwijsbaar langer leven dankzij onder andere een gezonde omgeving en gebouwen, gezondere voeding, meer samenzijn en ontspanning. Met het plan Blue District worden deze elementen samengebald in één gebied.
Dit plan voor het Blue District - gelegen in de Cartesiusdriehoek net naast de Utrechtse binnenstad – is gemaakt door MRP Development en Ballast Nedam Development en is door NS als winnaar aangewezen. Hier verrijzen circa 2.600 woningen, een groot centraal park, een school, een supermarkt, horeca en diverse andere voorzieningen. De ontwikkeling van het gebied is gebaseerd op het Koersdocument, dat door NS gezamenlijk met de gemeente Utrecht is opgesteld en unaniem door de gemeenteraad is aangenomen.
Blue Zones
“We zijn met dat document en de uitvraag als marktpartijen stevig uitgedaagd door NS”, vertelt Onno Dwars, directeur van Ballast Nedam Development. “En wij hebben het willen overtreffen. Daarbij hebben we ons laten inspireren door de zogeheten blue zones.”
Dat zijn vijf gebieden in de wereld - Okinawa, Nicoya, Loma Linda, Sardinië en Ikaria - waar veel inwoners uitzonderlijk lang en in goede gezondheid leven. Deze kwamen in de internationale aandacht door een artikel in de National Geographic, The Secrets of a Long Life door Dan Buettner uit 2005. “Met hem hebben we ook contact gehad”, vertelt Maarten Stam van MRP Development. “Hij heeft onderzocht welke gewoonten van de inwoners positieve gezondheidseffecten hebben en het bleek dat er negen gemeenschappelijke kenmerken zijn. Voor de nieuwe Utrechtse woonwijk richten wij ons op vier overkoepelende thema’s: beweging, gezonde voeding, community en zingeving & ontspanning."
Beweging
Concreet betekent dat het gebied zo wordt ingericht dat deze elementen terugkomen en voor meer geluk en gezondheid zorgen. Stam: “Neem beweging: er komen niet alleen speelruimten in het openbaar gebied, maar we willen mensen ook in gezonde beweging brengen. Dat betekent: stimuleren om meer te lopen en te fietsen en zo min mogelijk met de auto. En als ze die willen gebruiken dan het liefst in deelauto’s, uiteraard elektrisch. We willen graag enkele honderden laadpalen neerzetten in het gebied. We Drive Solar is onze partner daarin, die bovendien met zonnepanelen deze auto’s van lokale, duurzame elektriciteit voorzien.”
Daarnaast zijn geluk en community belangrijke elementen die het Blue District moeten gaan kenmerken. “Daarom is woningcorporatie Portaal nauw betrokken bij dit nieuwe gebied. Mensen die buiten de boot dreigen te vallen, worden hier geholpen door andere bewoners die intrinsiek gedreven zijn om anderen te helpen. Natuurlijk moeten mensen het zelf doen, maar Portaal heeft ervaring met het samenbrengen van deze mensen", aldus Stam.
Universiteiten
Het op deze schaal in een woonwijk nemen van maatregelen om mensen gelukkig en gezond te laten leven en werken is volgens Dwars en Stam uniek in de wereld. En om een dergelijke claim wetenschappelijk te onderbouwen, is contact gezocht en gevonden met vier Nederlandse universiteiten: Universiteit Utrecht, Universiteit van Amsterdam, TU Delft en Wageningen UR. Zij gaan samen met verzekeraar ONVZ en andere gebruikers werken aan de verdere uitwerking van het concept. Dat gebeurt in het historische CAB-gebouw, dat duurzaam wordt getransformeerd tot een heuse blikvanger en epicentrum van de buurt. Het biedt plek aan onder meer muzikale broedplaats dB’s, brouwerij Oproer en dus het nieuwe CABLAB van de vier Nederlandse universiteiten.
“We nodigen nadrukkelijk de buurt uit – ook om de Cartesiusdriehoek heen – om deel uit te maken van die ontwikkelingen”, vertelt Onno Dwars. “We vinden het namelijk onze taak om niet alleen energieneutrale nieuwbouw te realiseren, maar ook om je te bekommeren om de bestaande omgeving daarvan. En dat gaan we met hulp van de universiteiten aantoonbaar gezond maken.”
Energieneutraal
De appartementen worden in ieder geval energieneutraal gerealiseerd. Dwars: “Wellicht gaan we nog verder naar nul-op-de-meter; dat zullen we later nog goed bekijken. Het betekent in ieder geval een zeer goed geïsoleerde schil voor de woningen. We gaan werken met warmtepompen en niet aansluiten op het warmtenet. Dat vinden we specifiek passen bij bestaande bouw. En deze nieuwbouw vraagt veel minder energie. Per woning zijn circa 12 zonnepanelen nodig om ze energieneutraal te maken, dus meer dan 30.000 zonnepanelen zijn nodig. Op de appartementen hebben we natuurlijk plek voor pv-panelen, maar dat zal niet voldoende zijn. Vandaar dat de geluidschermen van zon-pv worden voorzien. En natuurlijk verwachten we dat zonnepanelen efficiënter worden, zodat we minder nodig hebben.”
Daarvoor is inderdaad ook nog tijd, want nu dit plan als winnaar uit de bus is gerold, gaat dit het vergunningentraject in. Dwars: “We verwachten in 2020 de eerste palen in de grond te kunnen slaan. Voor Blue District verwacht ik dat de 1e fase anderhalf jaar later is afgerond. Daarna zullen er nog meerdere fases volgen om het gebied geheel te transformeren.”
Winnend team
Naast MRP Development en Ballast Nedam Development bestaat het winnende team uit het Dutch Residential fund van CBRE Global Investors en Portaal voor de afname van de woningen, Mecanoo, Meyer Bergman Erfgoed Programmering en Hylkema, We Drive Solar, Urban Sync, Over Morgen, Antea, RROG, Rebel en C Concept Design.