Om 1.000 woningen per dag van het gas af te halen zijn goedkopere, betere oplossingen nodig. De verbouwing van deze huizen moet gefinancierd worden met geld dat vrijkomt uit de verlaagde energierekening. Voor de bouw- en vastgoedsector schuilt het grote goud niet in één oplossing als elektrificeren, maar gaat het om een combinatie van verschillende verduurzamingsmogelijkheden op het gebied van warmte. Deze conclusies bleken uit de presentaties van diverse sprekers van het seminar Gasloze Wijken, bij Itho Daalderop in Tiel.
Foto's: via Itho Daalderop
“Het is bijna 20 jaar geleden dat we onze eerste water/water-warmtepomp ontwikkelden”, blikte directeur Bas Korte van Itho Daalderop terug. “Sindsdien vindt de innovatie zijn weg in allerlei woningbouw en utiliteit. Een van de belangrijkste ontwikkelingen is de mogelijkheid om onze warmtepompen te monitoren. Deze gegevens gebruiken we om de techniek verder te optimaliseren en ons marktleiderschap in deze techniek uit te bouwen. Nu we aan de vooravond staan van het in de markt zetten van onze vijfde generatie warmtepomp, willen we de sector uitdagen om te versnellen.”
Kantelen
Ook dagvoorzitter Leen van Dijke van de Stroomversnelling zag kansen in het spoedig oppakken van de handschoen. “Vandaag is de uitslag van de Urgenda-rechtzaak tegen het klimaatbeleid van het kabinet. Wat deze uitslag ook is, er wordt vooral veel gepraat over duurzaamheid.” Dat moet kantelen naar actie. “Ik wil dat jullie je als deelnemer van dit seminar uitgedaagd voelen om aan de slag te gaan. Een bijeenkomst als deze is geweldig om samenwerkingsinitiatieven aan te jagen en elkaar scherp te houden. Grijp deze mogelijkheid dan ook aan om met elkaar te praten, maar vooral om verse initiatieven op te starten en ook te ondernemen”, vertelde Van Dijke.
Dat devies klonk door in het betoog van de eerste spreker, Diederik Samsom, onderhandelaar van het klimaatakkoord vanuit de tafel Gebouwde Omgeving. Met 8 miljoen objecten die in 2050 energieneutraal, gasloos en circulair moeten zijn is de opgave niet mals. “Voor u betekent dit 1.000 woningen per dag duurzaam opleveren”, vertelt Samsom. “We hebben in Nederland 12.000 wijken en in die wijken lijken huizen erg veel op elkaar. Ik reken op de markt om betere, goedkopere en stillere oplossingen te realiseren, want dat wil de klant.”
Bewoner loopt (niet) warm
Die klant, ofwel de bewoner, lijkt nog niet erg warm te lopen voor verduurzaming. Uit een eerder onderzoek bleek al dat een half miljoen huishoudens zijn overgestapt naar een alternatieve warmtebron en dat de overheid een overstap stimuleert met € 100 miljoen. “Totdat je ze in de portemonnee raakt, dan heb je misschien een kans”, denkt Samsom. “Daarom moeten we ervoor zorgen dat een verbouwing kan worden gefinancierd met geld dat vrijkomt uit het verlagen van de energierekening.”
Het bij het kabinet ingediende klimaatakkoord richtte zich daarom onder andere op financieringsconstructies als gebouwgebonden financiering. In een onlangs gestuurde brief van minister Wiebes reageert deze kritisch en stelt dat een dergelijke financiering niet fiscaal inpasbaar is. “Hoe dan ook is het belangrijk dat er een lening komt met lage maandlasten. In welke vorm we dat moeten gieten, daarover gaan we nog in discussie.” Een andere manier om verduurzaming financieel aantrekkelijker te maken is het verlagen van de belasting op elektriciteit. “Dit vereist wel een verhoging van de belasting op gas en daarop krijg je vanzelfsprekend flink wat weerstand. Het doel is om ervoor te zorgen dat het voor verduurzamers eenvoudiger wordt om te gaan elektrificeren.”
Stap voor stap
Onder die groep verduurzamers vallen niet alleen particulieren en bedrijven maar ook gemeenten, die vaak het startschot geven, richtlijnen vormen en aanbestedingen uitzetten om aan de slag te gaan. “Vaak krijgen we van deze groep de vraag waar ze moet beginnen om een verhaal te vertellen”, weet Friso Waagmeester van DWA. Om die reden ontwikkelde zijn organisatie een routekaart naar aardgasloos, met een integraal kostenoverzicht als belangrijk onderdeel. “Als gemeente is het een uitdaging om een ambitie te formuleren en urgentie te duiden.”
Om daarin te ondersteunen ontwikkelde het advies- en ingenieursbureau uit Bodegraven eerder een 10-stappenplan om naar aardgasvrije wijken te komen. Onder andere interessant voor gemeenten die de energietransitie willen versnellen. “Bijna elke gemeente en elke provincie heeft de afgelopen collegeperiode een ambitieus duurzaamheidsbeleid geformuleerd”, vertelde Martijn Koop van DWA destijds op DuurzaamGebouwd.nl. Het stappenplan is opgebouwd uit verschillende pijlers, waaronder de selectie van een projectteam, het in kaart brengen van vraag en aanbod, het schrijven van een plan van aanpak en het formuleren van de uitvoeringsstrategie.
Samen aan tafel
Hierbij is het essentieel om met verschillende stakeholders van het betrokken gebied aan tafel te gaan, om wensen en uitdagingen te inventariseren. Kijkende naar de techniek zijn er volgens Waagmeester twee paden om te bewandelen: warmtenetten en volledig elektrische realisaties. “Per gemeente en per gebied verschilt de aanpak. Daarom verzamelen we informatie van belanghebbenden en vertalen we technische oplossingen in maandlasten. Door data over onder andere de status van het gasleidingnet, vervanging van riolering en bouwperiodes van panden samen te pakken, kunnen we een model genereren waaruit de dominante techniek in optimale mix blijkt.”
De twee routes kennen verschillende kansen en uitdagingen. Voor woningen die redelijk tot goed geïsoleerd zijn, is het mogelijk om volledig elektrisch te gaan met warmtepompen. “Volledig elektrisch heeft een grote markt, duurzaam imago en iedere woning kan op een eigen moment onder handen worden genomen. Gebruik data om de juiste route te bewandelen per gebied”, besloot Waagmeester.
Nek uitsteken
Een gemeente die jaren geleden al aan de slag ging met een dergelijke verduurzaming is Rijswijk. Zo staat de wijk RijswijkBuiten bekend om zijn EPC 0-ambities. “We wilden een bijzonder gebied maken”, liet oud-wethouder Ronald van der Meij van Gemeente Rijswijk weten. “Voor RijswijkBuiten stelden we ons de ambitie om er een energieneutrale ontwikkeling van te maken. Destijds was dit een hoge ambitie en staken we onze nek uit.”
Een van de belangrijkste factoren om het project te laten slagen vormde het meenemen van de gemeenteraad bij de ontwikkeling. “De betrokkenheid van de gemeenteraad bij de ontwikkeling was groot”, lichtte Van Der Meij toe. “Dat werkten we in de hand door bijeenkomsten en workshops te organiseren, zodat de gemeenteraad nauw betrokken bleef bij de verduurzaming. Dat acht ik als essentieel, zeker als je aan het pionieren bent.”
De toekomst van RijswijkBuiten
In het project werd niet alleen duurzaamheid in de vorm van een lage EPC beoogd, maar ook de afwezigheid van gas, duurzame mobiliteit en ecologie waren kernpijlers. Naast de vele woningen die door Dura Vermeer met Itho Daalderop (voor het totale binnenklimaat) en Klimaatgarant (voor 25 jaar energieprestatiegarantie) zijn gerealiseerd, is in juni de eerste paal in de grond gegaan voor een duurzame bedrijvenlocatie. De komende jaren blijft de wijk in beweging: tussen 2013 en 2023 worden er nog ongeveer 3.400 duurzame woningen gerealiseerd in Sion en Parkrijk. We houden je op de hoogte van de ontwikkelingen op DuurzaamGebouwd.nl.
Lees de terugblikpagina van het seminar Gasloze Wijken om onder andere het fotoverslag te bekijken.