Als het coronavirus ons iets kan leren, dan is het wel het belang van systeemdenken. De uitdagingen rondom corona zijn complex, oneindig groot en onderling verbonden. Als we corona iets tijdiger als een systematisch probleem hadden aangemerkt, hadden we eerder beseft dat de uitbraak in China niet op zichzelf stond en dat het handig was geweest om binnen Europa met meer uniforme en gelijktijdige maatregelen te komen om het virus te bestrijden. In Nederland discussiëren we graag over het nemen van zeer lokale maatregelen om brandhaarden te beteugelen, terwijl het gesprek beter kan gaan over de vraag wanneer we onze landsgrenzen sluiten.
Tekst: Leontien de Waal
Net als bij corona vinden we het lastig om de verduurzaming van de gebouwde omgeving systematisch en integraal te bekijken. De gebouwde omgeving is goed voor 40 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot en moet in 2050 volledig klimaatneutraal zijn. We streven dus naar een energieneutrale, circulaire, natuurinclusieve en biodiverse gebouwde omgeving. In de praktijk betekent het dat we woningen vaak eerst energieneutraal maken en ons daarna pas afvragen hoe we dit met circulaire materialen hadden kunnen doen. Dit kan je beter gelijktijdig aanpakken waarbij het materiaalgebruik medebepalend is voor het energieverbruik. Het na elkaar aanpakken van energetisch verduurzamen en circulair bouwen vertaalt zich ook in het volgtijdelijk en omslachtig sturen op het halen van de BENG eisen (Bijna Energie Neutrale Gebouwen) om daarna pas naar optimalisatie van de MPG-score (Milieu Prestatie Gebouwen) score te kijken.
Prefab, biobased en energiepositief
De bouw- en vastgoedsector heeft ‘goud’ in handen als ze meer gaat denken over integrale en systematische oplossingen. Gelukkig zijn er al veel goede voorbeelden. Zo bedachten de studenten van de TU Delft een plan om alle portiekflats in Nederland uit te breiden met extra woonlagen die bestaan uit prefab, biobased en energiepositieve woningen. Tegelijkertijd wordt de bestaande flat grondig verbouwd en verduurzaamd, waardoor het hele complex energieneutraal wordt. Rondom het complex verdwijnen de auto’s en komt er ruimte voor meer groen. Woningschaarste, natuurinclusiviteit en duurzaam bouwen worden integraal bekeken. Een ander voorbeeld is ‘Blokje Opnieuw’ van Dura Vermeer. Bestaande corporatiewoningen worden gesloopt en vervangen door nieuwe houten woningen waarbij zoveel mogelijk van de gesloopte materialen worden hergebruikt. De nieuwe woningen zijn bovendien energiezuinig en er is wederom aandacht voor meer groen op en rondom de woning. Beide voorbeelden koppelen ook de sociale component. Bijvoorbeeld door het creëren van nieuwe ontmoetingsplaatsen of door bewoners terug te laten keren op dezelfde plek.
Leontien de Waal, schrijfster van deze blog en jurylid ABN AMRO Duurzame 50
Samenwerking is noodzakelijk
Achter alle goede voorbeelden schuilt leiderschap van voorvechters van een duurzame bouw- en vastgoedsector die korte metten maken met ‘hokjesdenken’ en voor wie een open samenwerking met maximale transparantie heel gewoon is. Want samenwerking door ondernemers, kennisinstituten, overheden en opdrachtgevers is nodig om de kostprijs van integrale oplossingen verder omlaag te brengen. Als bank helpen we daar een handje bij. Niet alleen met duurzame financieringsproducten, maar tevens met workshops en het leggen van verbindingen naar andere sectoren. Hoe stimulerend is het als we de vraag naar biobased bouwmaterialen kunnen verbinden aan de agrarische sector die daar de gewassen voor teelt? Alweer een kans voor een systematische aanpak waarmee tegelijk perspectief wordt geboden voor de stikstofproblematiek.
Systeemdenkers en voorvechters in de schijnwerpers
Met de ABN AMRO Duurzame 50 en het Green Tie Gala zetten we systeemdenkers en voorvechters extra in de schijnwerpers. De jury had er weer een flinke kluif aan om vanuit alle nominaties een top 50 samen te stellen. Eigenlijk een onmogelijke klus, dus laten we stellen dat per definitie alle 50 uit de lijst ‘topambassadeurs’ zijn. Top in het bedenken van systematische en integrale oplossingen welteverstaan, want we moeten bij het bouwen echt meer vliegen in één klap kunnen slaan.