Om hun boerderij en bijpassende schuur in Breukelen te verduurzamen, kregen Robert en Pauline Gombault (zie foto boven) hulp van Ben van Huisstede van Klimaatraad en ‘energiearchitect’ Ron Stet. 

“Vanuit Klimaatraad zorg ik niet alleen voor installaties, maar ook voor duurzaam klimaatadvies”, vertelt Van Huisstede. “Voor Robert en Pauline heb ik beide zaken gedaan.”

Warmtepomp in schuur en boerderij

Het begon in 2010, toen Gombault hem belde met een paar vragen over warmtepompen. “Hij zocht een goede installatie voor het bijgebouw, dat hij naast zijn boerderij ging bouwen. Hij vroeg me of ik voor hem een warmteverliesberekening wilde maken. Deze schuur kreeg de uitstraling alsof hij er al ruim 100 jaar stond, maar werd binnen van alle gemakken voorzien. Het pand werd gebouwd met een houtskelet als basis en vlas als isolatie.”

Schuur in aanbouw

Met de gegevens over de opbouw van de schil en de ruimte-indeling maakte Van Huisstede een warmteverliesberekening. “Hiermee kon ik de capaciteit van de warmtepomp en de bron bepalen.” De keuze viel op een combi-warmtepomp met een bodemwisselaar. “Deze zorgt voor warm tapwater en koelt en verwarmt het gebouw. Een groot voordeel van dit type warmtepomp is dat je er ook mee kunt koelen en dat het geen omgevingsgeluid produceert.” Hij is blij dat Gombault hem vroeg bij het project betrok. “Zo kon ik nog invloed uitoefenen op de dikte en de kwaliteit van de isolatie. Bovendien heb ik ervoor kunnen zorgen dat de installaties optimaal zijn ingepast.”

Voor de boerderij was de aanpak iets anders, omdat het een bestaand gebouw betrof. “Normaal gesproken zou je aan de buitenkant isoleren. Maar door de karakteristieke gevels van dit monumentale pand kon dit niet. Om de isolatiewaarde te verhogen, moest er extra isolatiemateriaal aan de binnenkant van de buitenmuren komen”, verklaart Van Huisstede. “Condensatie van vocht in de constructie was wel een risico. Robert had al bedacht dat hij daarom damp-open materialen wilde gebruiken. Een betere kierdichting vergroot het belang van goed ventileren. Ook op dit vlak heb ik hem mogen adviseren. Zo ontstaat een gebouw met het gewenste comfort.”

Boerderij met oude kozijnen en dakkapellen

Voor beide gebouwen is ook een energieprestatieberekening gemaakt weergegeven in een indexgetal. Dit is een statische berekening, die een inschatting maakt van het uiteindelijke energieverbruik. Daarnaast is een gebouwsimulatie gemaakt, een dynamische berekening. Deze simuleert de werkelijkheid door een klimaatbestand (NEN5060) te gebruiken om per uur van elk vlak in de constructie de energiestromen te berekenen. Deze methode stelt de temperatuuroverschrijdingen, -onderschrijdingen, comfort en energieverbruik vast. Daarnaast kan je op deze manier verschillende installatieconcepten vergelijken.

Energiearchitect brengt extra inzichten

Voor het juiste advies over de goede isolatiematerialen kwam Ron Stet in beeld, expert op het gebied van duurzame energiebesparing. Dat betekende echter niet dat de rol van Van Huisstede was uitgespeeld. “Ik heb gefungeerd als tweede adviseur. Dat doe ik vaker. Met name bij particulieren, want bij hen ligt voor mij de uitdaging.”

Twee soorten isolatiemateriaal in het dak beschermen tegen zomerhitte en winterkou.

Energiearchitect Stet sprak Gombault voor het eerst in 2014 op de Renovatiebeurs in ’s-Hertogenbosch. “Ik had daar een stand met ons Adembouwconcept. Robert zocht destijds de juiste route om zijn boerderij op de goede wijze te verduurzamen. Hierbij beschikte hij wel over de kennis, maar hij wilde overleggen over de te nemen stappen.”

Als energiearchitect maakt hij een ontwerp van een woning op basis van de wensen van de klant. “Op basis van hun wensen op het gebied van comfort en energie, maak ik een ontwerp”, vertelt Stet. Hierbij neem ik de opbouw van de isolatie en de thermische schil mee, maar ook de consequenties van comfort ten opzichte van energiekosten. We hebben eerst de ‘wonen-wie-je-bent’-scan gedaan. Daar rolden de drijfveren en de woondromen van Pauline en Robert uit.”

Ademend binnenklimaat dankzij damp-open concept

Het voornaamste aspect van het Adembouwconcept is dat het damp-open is. “Hierbij speelt de schil een belangrijke rol. Deze zorgt namelijk zowel voor een buffer naar buiten toe, maar geldt ook als verbinding tussen het binnen- en het buitenklimaat. Door isolatiematerialen met vochtregulerende eigenschappen voor de schil te gebruiken, zorgen deze voor een ademend binnenklimaat met een natuurlijke vocht- en warmteregeling.”

De opbouw van het damp-open hybride dak in beeld: dakbeschot, houtvezelplaten, resolschuimplaten, waterdichte damp-open folie en tengels.

Gombault zet zijn boerderij inmiddels in als testruimte, ook voor dit Adembouwconcept. “Het is een mooi, maar ook een boeiend proces”, vindt Stet. “Energie- en comfortaspecten wisselen elkaar af: een comfortabele woonomgeving kost namelijk minder energie. Daarnaast kan er geen schimmel ontstaan als de relatief warme, vochtige lucht condenseert in de koudere constructie, het materiaal ademt, buffert en omarmt de waterdamp.” Gombault heeft nu in zijn boerderij een veilige en duurzame isolatie van duurzame en natuurlijke materialen, zo luidt Stets overtuiging. “Dat is te danken aan de circulaire en natuurlijke materialen in zijn boerderij.”

Eind 2013 verhuisden Robert en Pauline van de boerderij naar de schuur. In die winter gebruikten ze nog gas om de boerderij te verwarmen. Bij de start van de renovatie van de boerderij in juli 2014 werd de gaskraan definitief gesloten. 

Dit verhaal bestaat uit drie artikelen. 

• 'Boerderij en landgoed hersteld dankzij duurzame keuzes' 
• 'Minder milieubelasting dankzij dubbelduurzaam beton en kalkhennep'
• 'Damp-open constructie geeft boerderij Gombault gewenste comfort' 

In Duurzaam Gebouwd Magazine #40 komt een overzichtsverhaal.