Hoe stuur je effectief op duurzaamheid in het beheer en onderhoud van weginfrastructuur? Deze vraag werd gesteld in het programma Robuuste Investeringen van de Provincie Gelderland. In het Gelderse investeringsprogramma worden diverse civiele kunstwerken (bruggen, viaducten en onderdoorgangen) die op leeftijd zijn versterkt of vervangen.

Duurzaamheid speelt daarin een prominente rol. De Provincie Gelderland heeft zich in 2013 namelijk gecommitteerd aan het samenwerkingsverband Duurzaam GWW (www.duurzaamgww.nl). Dit is een samenwerkingsverband van overheden, marktpartijen en kennisinstelllingen die actief zijn in de Grond-, Weg- en Waterbouw (GWW). Doel van Duurzaam GWW is onderling concrete afspraken maken over verduurzaming van infrastructurele projecten en het delen van de best practices. De toetreding van Provincie Gelderland tot het Duurzaam GWW samenwerkingsverband heeft ertoe geleid dat in een aantal Gelderse weginfraprojecten meer dan gebruikelijk aandacht is geweest voor duurzaamheid. Voorbeelden hiervan zijn de Traverse Dieren en Verbetering N309.

De Rijksoverheid maakt door middel van Green Deals afspraken met organisaties over verduurzaming en innovatie. In de GWW zijn deze afspraken belangrijke aanjagers om de nationale doelstellingen te realiseren op het gebied van energie- en grondstoffenverbruik, leefbaarheid en welzijn. We zien daarbij grote uitdagingen in het overbruggen van de kloof tussen beleidsambities en de praktische bouwwereld.

De provincie en Royal HaskoningDHV hebben beiden de ervaring dat duurzaamheidsambities in de GWW maar mondjesmaat concreet worden gemaakt. Er sneuvelen helaas veel duurzaamheidsambities rond de contractvorming en aanbesteding van projecten. Als belangrijkste oorzaak daarvan zie ik dat doelstellingen voor duurzaamheid vaak niet goed worden geborgd in het organisatieproces. Hier zijn commitment en slimme maatwerktools bij nodig. Voor de Provincie Gelderland ondervangen we dit door duurzaamheidsmodules met topeisen voor wegen en civiele kunstwerken te ontwikkelen.

Modules met topeisen voor duurzaamheid

Vanuit de gezamenlijke wens om duurzaamheidsambities beter te kunnen borgen, heeft de provincie aan de adviseurs van Royal HaskoningDHV opgedragen een zo breed mogelijk duurzaamheidsperspectief te specificeren voor wegen en civiele kunstwerken. Hiervoor is een analyse uitgevoerd van een aantal complementaire beoordelingsrichtlijnen voor duurzame infrastructuur, zoals bijvoorbeeld Greenroads, Envision en INVEST. Ook de Omgevingswijzer en het Ambitieweb uit het samenwerkingsverband Duurzaam GWW zijn tegen het licht gehouden.

Op basis van de analyse van deze instrumenten is een raamwerk met duurzaamheidsmodules opgesteld. Deze modules beschrijven generieke duurzaamheidsambities en oplossingsvrije topeisen op vijf prestatieniveaus. Dit raamwerk faciliteert in het organisatieproces de dialoog tussen beleidsmakers, assetowners, assetmanagers, inkopers en projectmanagers. De duurzaamheidsmodules zijn goed te gebruiken om op voorhand zwaartepunten en voorkeuren in maatregelen aan te brengen. De modules met topeisen worden vroegtijdig in het project samengesteld, afgestemd op de overkoepelende beleidsdoelen van de organisatie, de specifieke omgevingskenmerken en de aard van het project. De in de modules voorgeschreven verificatiemethodes borgen de duurzaamheid in de engineering en maken het mogelijk om op elk gewenst moment een vinger aan de pols te houden. De duurzaamheid kan hiermee in elke projectfase worden verantwoord en bijgestuurd.

Bekijk de afbeelding op volledige grootte

Inmiddels is de eerste opzet van de duurzaamheidsmodules getest in de voorbereiding van twee vervanginsprojecten: onderdoorgang De Worp in Deventer en Lingebrug in Tiel. We hebben in een vroegtijdig stadium de duurzaamheid van deze projecten getoetst aan de generieke duurzaamheidsambities. Daarbij hebben we ook gemeten wat in de nieuw te realiseren situaties maximaal haalbaar is op de verschillende duurzaamheidsthema’s. Daar zat opvallend veel verschil in. De assetmanager kon met dit beeld en de duurzaamheidsmodules direct bijsturen naar de wensen van de assetowner. De verificatie van de opgegeven topeisen borgt vervolgens de gewenste duurzaamheidsprestaties.

Doorontwikkeling

Inmiddels heeft Royal HaskoningDHV van de provincie een vervolgopdracht gekregen voor het koppelen van de duurzaamheidsmodules aan de functie- en aspecteisen van wegen en civiele kunstwerken. Hiermee kan meetbaar worden aangetoond hoe bepaalde beheeraspecten zich verhouden tot de duurzaamheid van infrastructuur, vice versa. Bijvoorbeeld onderhoudbaarheid versus milieu-impact. De duurzaamheidsmodules en de koppeling daarvan aan functie- en aspecteisen, worden ontwikkeld om de assetowners en assetmanagers van de provincie te faciliteren in duurzamer en beleidsmatiger beheer en onderhoud. In de huidige opdracht is dit gericht op het Gelderse areaal wegen civiele kunstwerken. Mijn verwachting is dat toepassing ook mogelijk is in een breder beheerareaal, zoals bijvoorbeeld vaarwegen, groenvoorzieningen en utiliteitsgebouwen. Interessante gedachte bij deze systematische benadering van duurzaamheid is de mogelijkheid om duurzaamheidseisen te koppelen aan informatiesystemen zoals BIM en Relatics.

Auteur: Peter Gosselink, Royal HaskoningDHV