Het bouwen van energiezuinige gebouwen is belangrijk, maar belangrijker is de besturing van de energie infrastructuur van de bestaande gebouwen. Nieuwbouw beslaat immers slechts iets meer dan 1% van het totale gebouwen bestand. Een voordeel bij het verbeteren van bestaande gebouwen, is dat je de buurt erbij cadeau krijgt. En juist door die buurt slim te benutten kun je echt sprongen maken.

De duurzame energietransitie brengt grote veranderingen met zich mee voor de infrastructuur van (bestaande) gebouwen. Niet langer vindt het energietransport plaats vanuit grote centrales naar de gebouwen toe, maar meer en meer produceren gebouwen zelf ook energie met behulp van duurzame bronnen als zon en wind. In dit proces produceren moderne gebouwen enorme hoeveelheden data vanuit verschillende installatie onderdelen. Deze variëren van modulaire draadloze sensoren tot slimme meters. Het gebruik maken van deze Big Data door zogenaamde lerende software systemen biedt nieuwe mogelijkheden om het energiegebruik beter te voorspellen en af te stemmen op de door klant opgewekte duurzame energie en op de lokale beperkingen zoals die van het distributienet. Dit is noodzakelijk om de balans in het net en de bijbehorende leveringszekerheid in de toekomst te kunnen garanderen.

Functionerend naast de centrale stuursystemen, kunnen lokale communicatiesystemen als het ware roddelen over wat er in de buurt gebeurt. Ze kunnen daardoor snel lokaal handelen zonder teveel afhankelijk te zijn van het centrale stuursysteem. Hierdoor kan beter en directer worden ingespeeld op de belangen van de klanten die zowel energie afnemen als ook soms zelfs energie leveren. Deze prosumers, “consumenten die mee-produceren”, kunnen naast energie ook energie-flexibiliteit leveren aan het net, via hun installatie en gebouw. Te denken valt dan aan vraagreductie of juist het afnemen van extra vermogen. In de toekomst zal de energie flexibiliteit een steeds grotere rol gaan spelen omdat er nu al in sommige landen, zoals Denemarken en Duitsland, een negatieve prijs voor elektriciteit is op bepaalde momenten. Energie flexibiliteit maakt het mogelijk lokaal te optimaliseren en integreren vanuit het stedelijke energie systeem.

Maar ondanks alle technische mogelijkheden blijft de echt grote vraag de acceptatie door de gebruikers. Deze alleen kunnen bepalen of ze willen meedoen en hun gegevens ter beschikking willen stellen. Zonder deze bereidheid zijn de slimme meters en het Smart Grid hulpeloos. Het is daarom belangrijk om dit soort systemen rond de mens te ontwerpen en niet alleen vanuit de techniek. Het gaat dus ook om een democratisering van de energie- en informatievoorziening. Die bepaalt of er werkelijk slimme systemen zullen komen. Een eerste stap kan worden gezet door dit op buurt-niveau toe te passen, waarbij de gebruikers onderling informatie en energie kunnen uitwisselen. Alleen het teveel of tekort wordt in dat geval uitgewisseld met andere buurten en een meer centraal systeem. Zo wordt de buurt flexibel en slim wat een belangrijke stap verder is dan de slimme meters of het Smart Grid. En de gebruikers kunnen laagdrempelig met hun buren de waarde ervaren van een slimme buurt.

Op 24 oktober wordt het nzeb-symposium in Antwerpen gehouden: www.nzeb.be. Ik deel mijn visie daar graag met u. 

De organisatie van het NZEB-congres in Antwerpen is in handen van Pixii en DNA in de Bouw. Lees meer over het programma op de website van DNA in de Bouw. 

Auteur: Wim Zeiler, TU Eindhoven