Bestuurders van gemeenten staan voor nieuwe maatschappelijke uitdagingen. De energietransitie, ontwikkeling naar duurzame mobiliteit en circulaire economie vragen om integrale afwegingen tussen met elkaar samenhangende dossiers. Deze opgaven hebben vergaande implicaties voor de fysieke leefomgeving en voor het economische en sociale domein. 

Om invulling te geven aan deze uitdagingen is samenwerking noodzakelijk tussen gemeenten onderling en met bedrijven, maatschappelijke partners en provincie binnen de regio.  Een dashboard kan daarbij fungeren als kompas voor bestuurders die integrale afwegingen moeten maken over met elkaar samenhangende transitieopgaven.

Energietransitie

De energietransitie vraagt om vernieuwing van de bestaande woningvoorraad. Ook zijn een verregaande elektrificatie van industriële processen en slimme toepassingen van energieopslag nodig. Het elektrisch rijden en het rijden op groen gas en waterstof vergen aanpassingen van de infrastructuur. Het streven naar een circulaire economie en duurzame mobiliteit zijn onderdeel van de energietransitie. Elk van deze transitieopgaven heeft bredere implicaties voor het economische, sociale en ecologische domein.

Zo heeft het vergroten van de duurzame energiecapaciteit gevolgen voor de inrichting van het buitengebied, waarbij afwegingen moeten worden gemaakt over recreatieve en natuur- en landschapswaarden. Afwegingen en besluiten hierover, van lokaal naar (inter)nationaal, behoren afgestemd te worden. De stedelijke regio is daarbij een cruciale actor. Weliswaar ontbreekt het veel stadsregio’s aan een eigen regionale autoriteit, maar elke regio heeft wel haar eigen kenmerkende economische sleutelactiviteiten, haar eigen stedelijk-regionale (infra)structuur, haar eigen interactie met het achterland, met eigen landbouw, natuur en landschap. Afwegingen en besluiten over de energietransitie dienen op die structuur en dynamiek te zijn afgestemd.

Kompas en monitor

Voor het beoordelen van de voortgang van de energietransitie, duurzame mobiliteit en circulaire economie in een stedelijke regio is inzicht en onderscheid in voorraden en stromen, én hun samenhang essentieel. Alleen dan kunnen bestuurders transparante afwegingen maken tussen het investeren in strategische voorraden (duurzame energiecapaciteit, energieopslag), het benutten van waardevolle reststromen en/of ingrijpen in (ongewenste) stromen (gas- en elektriciteitsverbruik). Het dashboard brengt die informatie op overzichtelijke wijze bij elkaar.

Het dashboard bestaat uit drie aparte delen, elk deel met een beperkte set van tien tot vijftien indicatoren uitgedrukt in fysieke grootheden. Elk deel bevat indicatoren die strategische voorraden meten en ontwikkelingen die gevolgen hebben voor die voorraden. Deze drie delen zijn:

• economisch vestigingsklimaat: opgesteld vermogen zon en wind, capaciteit energieopslag, infrastructuur (o.a. warmtenet, smart grids), verkeersstromen, gas- en elektriciteitsverbruik;
• kwaliteit van leven: betaalbare energiezuinige woningen, gezonde leefbare wijken (luchtkwaliteit, geluidshinder, groen);
• ecologische draagkracht: samenhangende bijzondere natuurgebieden en landschappen, stikstofdepositie.

Visualisatie van de sets van indicatoren is mogelijk met een spindiagram. Per indicator is een maatlat te ontwerpen door een concreet doel en ondergrens vast te stellen. Het dashboard met de drie spindiagrammen geeft een integraal overzicht van de mate waarin het economisch vestigingsklimaat, kwaliteit van leven en ecologische draagkracht zich vernieuwen en bewegen in een duurzame richting. De keuze van de indicatoren komt tot stand in een maatschappelijke dialoog. Per gemeente kunnen de sets van indicatoren variëren. Het spindiagram biedt die ruimte en flexibiliteit.

Met het dashboard is de voortgang van de energietransitie en samenhangende transitieopgaven te monitoren. Ook biedt het dashboard de mogelijkheid om de ambities en doelen voor de transitieopgaven concreet te maken en te vertalen naar een afwegingskader voor het omgevingsplan. Het dashboard ondersteunt daarmee de besluitvorming over de energietransitie, circulaire economie en duurzame ontwikkeling van de mobiliteit.

Auteur: Peter van de Laak, Beeld: Erwin Zijlstra

Het boekje ‘Dashboard voor stedelijke regio’s, kompas voor duurzame ontwikkeling’ is te bestellen voor € 24,95 (inclusief btw en verzendkosten) door een mail te sturen.