Voor een emissievrije realiteit racen we tegen de klok. Over minder dan een decennium stoten we de helft minder schadelijke broeikasgassen uit en in 2050 zijn we CO₂- én energieneutraal. In onze strijd voor duurzame gebouwen en gebieden kijken we vaak naar isolatie en duurzame installaties, maar er is een even belangrijk element voor het invullen van de duurzaamheidstransitie: het slim afstemmen van energievraag- en aanbod.

Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: ABB

Het vergezicht over een uitstootvrije samenleving krijgen we uit eerste hand in het ontwikkel- en researchkantoor ABB E-mobility Innovation Lab op de TU Delft Campus, een broedplaats voor innovatie. Met simulatoren en testruimten worden hier laadsystemen onder de loep genomen en doorontwikkeld. “Deze smart charging oplossingen worden steeds belangrijker in ons leven”, verwacht ABB Sales Specialist EV-Charging Bart Valk, “want er zijn grote maatschappelijke vraagstukken rondom energie en klimaat in te vullen. We weten dat we de uitstoot van broeikasgassen op korte termijn flink moeten verlagen en op den duur volledig uitbannen. Bijna een kwart van de CO₂-uitstoot is gerelateerd aan transport en het aantal bewegingen stijgt. Om dat om te buigen moeten we versnellen naar de elektrificatie van mobiliteit. Beleidsveranderingen en nudging worden toegepast om dit voor elkaar te krijgen. Zo mogen bussen na 2025 niet meer aangekocht worden als dieselvariant en worden er vanaf 2030 volgens het Klimaatakkoord van Parijs bijna alleen nog elektrische auto’s op de markt gebracht.”

Slim afstemmen

Het kantelpunt waarop we meer gebruik gaan maken van elektriciteit dan van fossiele brandstoffen, komt er met rappe schreden aan. Is het elektriciteitsnet klaar voor die aanstormende druk? Het afstemmen van vraag en aanbod wordt een belangrijk puzzelstuk om de transitie niet te vertragen. “Natuurlijk is een versterking van het netwerk van belang”, geeft ABB Local Product Group Manager E-mobility Dennis Brouwer aan. “Maar dat is niet het enige uitgangspunt, want het gebrek aan vermogen blijft nog wel een tijd. Daarmee wordt het belangrijker dan ooit om je te richten op optimaal energiebeheer.” De groeiende urgentie voor het correct afstemmen van energievraag en -aanbod komt niet uit de lucht vallen. Er is een gezamenlijke maatschappelijke opgave om vaarwel te zeggen tegen aardgas en er is een kanteling zichtbaar van mobiliteit zonder inzet van fossiele grondstoffen. “Er is een gigantische toename van het gebruik van elektriciteit en die stijgende lijn zien we de komende jaren niet veranderen. We worden meer afhankelijk van wind- en zonne-energie, gewonnen uit duurzame bron. Dat betekent dat we vraag en aanbod slim op elkaar af moeten stemmen. Dat zijn we van oorsprong niet gewend, maar die kanteling moet wel plaatsvinden.”

Verbinden en integreren

Zo is de verbinding naar een geautomatiseerd en geïntegreerd systeem nog niet voor alle gebouweigenaren gesneden koek. Dat terwijl de koppeling van data en het spreken van één taal door diverse systemen en apparaten een belangrijke voorwaarde om te verduurzamen en te optimaliseren. “Connectiviteit is een voorwaarde voor elektrificatie”, gaat Valk verder. “Ons ABB Ability-platform verbindt alle systemen en integreert ze, zodat je alle data op één scherm gepresenteerd krijgt. Dat reikt van informatie over de opwekking van duurzame energie en hoe die wordt verdeeld over onder andere laadsystemen voor het elektrische wagenpark, tot aan de sturing op energievraag- en aanbod en predictive maintenace, het voorspellen van onderhoud aan systemen. Dit platform zorgt ervoor dat we – op afstand – kunnen samenwerken om de energie-efficiëntie te optimaliseren.” Door middel van updates die op afstand worden doorgevoerd, blijft het platform ook in de toekomst in staat om te anticiperen op nieuwe ontwikkelingen. “Op die manier kunnen we huidige én nieuwe elementen aan elkaar verbinden en flexibel blijven”, voegt Brouwer toe. “In de stad van de toekomst is alle hardware gekoppeld aan software en dan wil je dat beide elementen relevant blijven door bijvoorbeeld in te springen op nieuwe ontwikkelingen.”

Het belang van infrastructuur

Zijn alle gebouwen al klaar voor die nieuwe werkelijkheid, waarin systemen met elkaar verbonden zijn en dezelfde taal spreken? Voor nieuwbouw lijkt het een vanzelfsprekendheid om vooruit te denken en een toekomstbestendige infrastructuur aan te leggen. “Toch is de praktijk wat weerbarstiger,” weet Brouwer, “en wordt dit onderdeel nog niet altijd meegenomen in het Programma van Eisen. Tegelijkertijd voorkomt goed nadenken over de juiste infrastructuur dat je later op je beslissingen moet terugkomen. Dat kan weer dubbele investeringen tot gevolg hebben.” In de bestaande bouw lijken er voldoende kansen voor retrofit, het met terugwerkende kracht doorvoeren van verduurzamingsmaatregelen om gebouwen toekomstbestendig te maken. “Retrofit is mogelijk”, vervolgt Valk. “Denk bijvoorbeeld aan de mogelijkheden op moment waarop je grootschalig onderhoud uitvoert of je installatietechnische ruimte vernieuwt. Ga daarbij altijd uit van de Trias Energetica en zorg ervoor dat de mantel om je gebouw warm genoeg is.”

Comfort en gezondheid

In het eigen hoofdkantoor laat het ABB E-mobility Innovation Lab zien hoe belangrijk het is om in te zetten op die toekomstbestendigheid, met onder andere aandacht voor een comfortabel binnenklimaat, duurzame energie-opwekking en een gebouwmanagementsysteem. Voor de totstandkoming van het kantoor waren er verschillende uitgangspunten. “We groeiden uit onze jas en zochten een locatie die invulling kon geven aan een aantal wensen”, vertelt Brouwer, die als geestelijk vader aan de wieg stond van de ontwikkeling van het pand. “Het gebouw wekt duurzame energie op door zonnepanelen op het dak en zorgt met een energiemanagementsysteem dat dit optimaal wordt ingezet. We zijn aangesloten op de Warmte Koude Opslag (WKO) van de TU Delft Campus en hebben geen gasaansluiting. Daarnaast investeren we in accu’s om energie op te slaan.” In het gebouw zien we vooral aandacht voor comfort en gezondheid. “Dat bereiken we met behulp van data uit sensoren in het gebouw, die ons helpen optimaliseren. Sensoren in het gebouw zorgen ervoor dat er een comfortabel en gezond binnenklimaat bereikt wordt en het gebouw kan naar verloop van tijd inspelen op behoefteverandering dankzij de flexibiliteit van ruimte-indeling. Nu zijn er testlabs op de begane grond en op de tweede verdieping, met de kantoorwerkplekken op de eerste. Mochten we op een later tijdstip behoefte hebben aan een aantal aanpassingen in de plattegrond, dan kan dat. Op die manier zorgen we ervoor dat we creativiteit naar een nog hoger niveau brengen en spelen we in op de actualiteit om onze koploperspositie in technologie te houden.”

Blik op de toekomst

Dat het gebouw innovatie en duurzaamheid uitademt, helpt ook mee om talent aan ABB te binden. Is een duurzaam gebouw een wapen in de war for talent? Brouwer denkt van wel: “Deze plek moet een bron zijn van inspiratie zodat onze professionals tot innovatie komen en de toekomst van elektrische mobiliteit vormgeven. Een duurzaam en gezond gebouw helpt zeker mee om mensen aan te trekken die enthousiast zijn om te versnellen in de energietransitie.” ‘Duurzaam’ hoeft daarbij niet per definitie ‘duurder’ te zijn, door te richten op Total Cost of Ownership (TCO) en de winst op te tellen die een gezond gebouw met zich meebrengt. “Voor ons klopt die rekensom”, vindt Valk. “Een toekomstbestendig gebouw waarin mensen zich fijn voelen en ze in staat stelt om te excelleren, steunt ons in onze missie. We laten state of the art-technologie zien van nu en blikken vooruit op wat er in de toekomst de standaard wordt.”