Hoe overleef je de ‘valley of death’ van de wijkaanpak?

timer7 min
Hoe overleef je de ‘valley of death’ van de wijkaanpak?

Wat zijn de actuele knelpunten in de energietransitie? Die onderwerpen vormen de basis van een serie events van Stroomversnelling, genaamd De Shiftwaarin op basis van praktijklessen concrete oplossingsrichtingen worden aangedragen. Op 13 april staat in Amersfoort, tijdens de vierde aflevering in deze reeks, de samenwerking bij de wijkaanpak centraal.

In de aanloop naar De Shift IV interviewde Anton Coops expert Sjoerd Klijn Velderman (beide Stroomversnelling) over bovenstaand onderwerp. Klijn Velderman vertelt hieronder over succesvol samenwerken in de energietransitie en geeft uitleg over de verschillende programmaonderdelen.

De aanleiding: vertraging in de wijk

Klijn Velderman: “Als een wijkaanpak slaagt, dan is het eindresultaat vaak dat de bewoners onderling meer en fijner contact hebben. Verder wordt dan ook de gemeente als een betrouwbare partner gezien en beseffen corporaties dat ze hun beperkte tijd beter kunnen inzetten voor het beschikbaar houden van betaalbare en prettige huurwoningen. Maar zo begint het proces zeker niet.

Veel woningcorporaties die al eerder hebben deelgenomen aan De Shift geven op dit moment aan dat, zodra ze concreet aan de slag willen gaan in de wijk, ze geconfronteerd worden met vertraging en stroperige processen. Des te vervelender is het als zo’n corporatie al veel werk heeft gemaakt van het ‘plannen van de energietransitie’. De ene keer ligt het aan de planning van de gemeente, de andere keer is het de netbeheerder die roet in het eten gooit. Daarnaast zie je ook wijken waar iedereen in principe klaarstaat om te beginnen, maar waar de samenwerking tussen de verschillende partijen toch nog niet gesmeerd loopt.

‘We willen laten zien dat het helemaal niet zo raar is dat je elkaar af en toe even niet kunt luchten of zien’

Ik heb het afgelopen jaar een aantal sessies gedaan met vertegenwoordigers van corporaties, gemeenten en netbeheerders en dan hoor je vaak precies tegenovergestelde klachten en verzuchtingen bij de verschillende partijen. Een corporatie ziet bijvoorbeeld dat de Wijkuitvoeringsplannen nog niet klaar zijn, of dat het elektriciteitsnet pas over tien jaar verzwaard kan worden. Maar een netbeheerder als Enexis - ook aanwezig bij De Shift IV - zegt dan: wij kijken naar de gemeenten en corporaties die nu al heldere plannen hebben. Die staan bovenaan ons lijstje. Hoe concreter je plan, hoe sneller je aan de beurt bent.

Deze keer gaat De Shift over de vraag hoe je vanuit de opgave die er ligt, omgaat met dit soort aanloopperikelen. Of je nou bezig bent op wijk-, dorps- of stadsniveau: in de eerste fase krijg je bijna altijd te maken met dit soort problemen. Het hoort er gewoon bij en daarover gaan we het met z’n allen hebben.”

Gaat het om aanloopperikelen of is het meer een synchronisatieprobleem?

“Allebei. De constatering dat die ander zijn huiswerk nog niet heeft gedaan, waardoor je zelf geen tempo kunt maken, zie ik als een onderdeel van de aanloopperikelen. Maar je kunt het ook vergelijken met een horloge. Alle deelnemende partijen kun je zien als tandwielen die in elkaar moeten grijpen om dat Zwitserse klokje goed te laten lopen. Wat je natuurlijk wilt, is een regelmatig tikkend uurwerk, zodat we straks de opgave op tijd af hebben.

Hoe overleef je de ‘valley of death’ van de wijkaanpak?

Wijkaanpak in Eindhoven.

Op dit moment draaien we echter nog niet zo lekker. Sterker nog, er komt tijdens De Shift een aantal casussen langs, die een fase kenden waarin partijen bijna de handdoek in de ring gooiden. Zo’n existentiële crisis blijkt vaak precies het moment te zijn dat de partijen beseffen dat de focus verlegd moet worden naar de aanpak van het proces als geheel. Door die omslag in het denken gaan ze vervolgens meer synchroon lopen. Ik noem dat crisismoment voor mezelf de valley of death van de wijkaanpak. Het groeit je boven je kruin en je zakt door je hoeven. Maar als je daar doorheen komt, gebeuren er vaak mooie dingen.”

Er bestaat toch ook beleid dat erop gericht is om al deze processen te sturen en te stroomlijnen?

“Zeker. Als je van bovenaf kijkt, hebben we allereerst internationale klimaatafspraken en vervolgens nationale prestatieafspraken. Dat beleid is vertaald naar regionale RESsen en op gemeentelijk niveau naar de Transitievisie Warmte en de Wijkuitvoeringsplannen. Die Wijkuitvoeringsplannen zijn ook getimed. Bij de ene gemeente verloopt dat proces wat concreter dan bij de andere.

Als je vervolgens naar de corporaties kijkt, doen die feitelijk hetzelfde. Ook daar zie je prestatieafspraken en de ene corporatie heeft die al echt vertaald naar beleid, terwijl de andere nog steeds geen duidelijk idee heeft. Op het niveau van het Wijkuitvoeringsplan moeten die twee werelden vervolgens bij elkaar komen. En ondersteund door de netbeheerders moeten gemeente en corporatie gezamenlijk het juiste ritme zien te vinden. Dat is waar het op dit moment om draait in de energietransitie.

Aan de casussen die langskomen tijdens De Shift IV - onder andere twee wijken uit het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW) - zie je goed welk proces er is doorgemaakt. Sommige projecten zijn al jaren geleden vol vuur en passie gestart. Maar op een gegeven moment moeten de partijen bij elkaar komen en het samen gaan waarmaken. Dan gaat er opeens veel mis. En zoals ik al zei: op het moment dat alles lijkt in te storten, zie je dan vervolgens tóch die doorstart. Je bent dan met elkaar door een soort rijpingsproces gegaan.

In De Shift IV willen we laten zien dat het helemaal niet zo raar is dat je elkaar af en toe even niet kunt luchten of zien. Maar je moet wél met elkaar het doel hebben dat je in een bepaalde wijk het optimale wilt bereiken voor de inwoners. Als professionals sta je aan de lat om dat te faciliteren.”

Hoe ziet het programma van De Shift eruit?

“We beginnen met een keynote van Paul Iske van het Instituut voor Briljante Mislukkingen. Hij daagt je uit om kritisch naar je eigen casus te kijken, maar dan zonder meteen in de verdediging te schieten over dingen die verkeerd zijn gegaan. Aan de hand van een paar mooie voorbeelden laat hij zien wat het oplevert als je openstaat voor de lessen die je kunt leren van je eigen mislukkingen in de wijkaanpak.” Een voorproefje hiervan geeft Iske zelf in deze teaser:
 

“Daarna gaan we verder met vier deelsessies. De twee casussen uit het PAW-programma zijn ’t Ven-Lievendaal in Eindhoven (foto onder) en de Benedenbuurt in Wageningen. In ’t Ven zou eerst een biomassacentrale komen, maar daar denkt ook de landelijke politiek inmiddels anders over. Hier is vervolgens een mooie doorstart gemaakt met een unieke warmtebron. In Wageningen is door een bewonersinitiatief gekozen voor een collectieve oplossing, die inmiddels gesteund wordt door 83% van de bewoners in de wijk. Daar hangt de vlag dan ook al letterlijk uit voor de uitvoering. Hieraan wordt al sinds 2016 gewerkt en ook zij hebben dus de nodige ervaring opgedaan.”    

Hoe overleef je de ‘valley of death’ van de wijkaanpak?

“In de casus Berggierslanden in Meppel is een belangrijke rol weggelegd voor Enexis. Het aantal zonnepanelen en elektrische auto’s nam in die wijk zo sterk toe, dat het net overbelast raakte. Dat werd het startpunt voor deze wijkaanpak. Inmiddels is er een Wijkuitvoeringplan en bijna wekelijks gaan er woningen van het aardgas af. Het bruist er van de ideeën. Ten slotte gaan we kijken naar de wijk Groenoord in Schiedam, waar gewerkt wordt aan een collectieve oplossing. Deze casus heeft misschien al wat meer bekendheid bij energietransitie-professionals. Laetitia Ouillet, de stercolumnist van Energeia, is bij de gemeente Schiedam programmamanager van het warmtenet voor Groenoord. Zij schrijft regelmatig over haar praktijkervaringen. Samen met Annemarie Nolson van woningcorporatie Woonplus is Laetitia er in Amersfoort bij om deze casus toe te lichten.

De afsluiting van de middag wordt gevormd door een keynote van twee omgevingsmanagers: Anica Kortland en Boukje Witten. Zij hebben op Champions League-niveau voor de meest complexe projecten omgevingsmanagement gedaan. Denk aan binnenstedelijke stationsgebieden met alles erop en eraan, waar je processen tot op de minuut nauwkeurig moet timen. Zij zijn in staat om ervoor te zorgen dat alles soepel verloopt in zo’n ingewikkelde constellatie, waar heel veel stakeholders tegelijk op het juiste moment commitment moeten geven. Je zou dus kunnen zeggen dat bij Anica en Boukje de lat nog een stuk hoger ligt dan bij de gemiddelde wijkaanpak. Stel je voor dat deze dames de energietransitie zouden gaan managen. Dat zou wat zijn! Misschien kunnen we ze ertoe verleiden.”

Tijdens De Shift IV schuiven naast corporaties en gemeenten ook netbeheerders aan. Het evenement vindt plaats op 13 april (12.30 tot 17.30 uur) in Het Oude Magazijn in Amersfoort. Deelnemen is kosteloos en aanmelden kan hier.

Tekst: Anton Coops
Beeld: Kick Smeets/PAW

Zoek verder binnen deze onderwerpen

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c148 c225 c243 c263 c298
‘Dit is impact: gasverbruik van 8 miljard kuub naar 2’

‘Dit is impact: gasverbruik van 8 miljard ...

Om de uitstoot van schadelijke broeikasgassen fors te verminderen, is massa noodzakelijk. Niet alleen de mensen die in verduurzaming geloven moeten in beweging ...

Lees verder

c21 c225 c243 c275 c291 c298
Hoe houd je voortgang in het wijk-uitvoeringsplan?

Hoe houd je voortgang in het wijk-uitvoeringsplan?

Adviseurs en ingenieurs van TAUW zijn in tal van gemeenten betrokken (geweest) bij de Transitievisies Warmte en de daaropvolgende wijkuitvoeringsplannen. Zij zien ...

Lees verder

c21 c120 c225 c280 c286 c298
Talkshow: slimme aanpak om sneller woningen te renoveren

Talkshow: slimme aanpak om sneller woningen ...

Studio Uptempo! breidt uit! Naast de Talkshow-video zijn de programma’s van Peter Linders en Niels Rood nu ook als podcast te beluisteren. Met ‘Renovatiestromen’ ...

Lees verder

c21 c225 c280 c291 c298
Wijkkompas.nl biedt nieuwe inzichten en ontwikkelingen

Wijkkompas.nl biedt nieuwe inzichten en ontwikkelingen

Na een aantal maanden van research en redactie is de website van het Wijkkompas verrijkt met nieuwe inzichten en ontwikkelingen. Met inspirerende praktijkverhalen, ...

Lees verder

c21 c225 c280 c291 c298
Duurzame verwarming corporaties: uitdagingen en oplossingen

Duurzame verwarming corporaties: uitdagingen ...

Met de stormachtige ontwikkelingen op het gebied van verwarmingsinstallaties als de warmtepomp, staan woningcorporaties voor lastige keuzes. Welke afwegingen maak ...

Lees verder

c21 c225 c291 c298
Talkshow over betaalbaarheid van woningverduurzaming

Talkshow over betaalbaarheid van woningverduurzaming

Na de eerste succesvolle talkshow van Uptempo in samenwerking met Duurzaam Gebouwd (over biobased bouwen), presenteert Peter Linders dit keer een aflevering over ...

Lees verder

c21 c225 c243 c298
Robert Jan van Egmond: ‘Koelbehoefte steeds pregnanter’

Robert Jan van Egmond: ‘Koelbehoefte steeds ...

Wie worden dit jaar verkozen in de ABN AMRO Duurzame 50? Een vakjury met tal van prominente verduurzamers is in spannende afwachting van de nominaties die vanaf ...

Lees verder

c20 c140 c225 c236 c243 c295 c298
'A New Dawn' is de Nederlandse inzending voor EXPO 2025

'A New Dawn' is de Nederlandse inzending voor ...

De Nederlandse inzending voor World Expo 2025 Osaka laat volgens minister Buitenlandse Handel en Ontwikkelingsamenwerking Liesje Schreinemacher zien welke innovatieve ...

Lees verder

c21 c225 c243 c298
Nieuwe ‘DEI+ aardgasloos’ interessant voor bredere doelgroep

Nieuwe ‘DEI+ aardgasloos’ interessant ...

Investeer jij als ondernemer en/of eindgebruiker in een innovatie voor aardgasloze woningen, wijken, woon- en utiliteitsgebouwen? Kom dan op 18 april naar de bijeenkomst ...

Lees verder

c21 c225 c268 c298
Extra betaalbare huizen in tijden van woningnood

Extra betaalbare huizen in tijden van woningnood

Afgelopen jaar heeft bouwbedrijf Van Wijnen in Nederland liefst 4.243 nieuwbouwwoningen gerealiseerd. Opvallend zijn ook de cijfers ten aanzien van de betaalbaarheid. ...

Lees verder

c21 c225 c280 c291 c298
Passen en meten bij renovatie van 100 jaar oude monumenten

Passen en meten bij renovatie van 100 jaar oude ...

Hoe renoveer je op grote schaal een wijk waarin betonnen woningen tevens te boek staan als meer dan honderd jaar oude monumenten? De renovatie met veel nieuwe installaties ...

Lees verder

c21 c225 c265 c267 c298
Verduurzamen voorbij de Standaard

Verduurzamen voorbij de Standaard

Als advies voor de minimale isolatiegraad van woningen zijn twee jaar geleden de Standaard en de Streefwaarden geïntroduceerd. De Standaard wordt in de praktijk ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up